ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: 8. Communication for Nature – Ενημέρωση για το Περιβάλλον
Πρωτοβουλία
ΣΚΥΡΘΑΛΙΑ πρότζεκτ
ΥΠΟΒΛΗΘΗΚΕ ΑΠΟ:
Πολιτιστικός Οργανισμός Μακεδονίας Θράκης ΕΣΑΕΙ ΕΝ ΡΟΗ
Η Εσαεί εν Ροή, ευρέως γνωστή ως Ομάδα Νέων Καλλιτεχνών, ή ως Ομάδα Χορού, είναι ένας Πολιτιστικός Φορέας που δραmηριοποιεhαι στις Καλές Τέχνες. Ως απώτερο σκοπό έχει την καλλιτεχνική αναβάθμιση και ποιότητα στην καλλιτεχνική εκπαίδευση και ως επιμέρους ατύχους, την αέναη δράση Ομάδων Νέων Καλλιτεχνών, την δημιουργική εκτόνωση της Ελληνικής Νεολαίας και τέλος, την αφύπνιση της Εθνικής Συνείδησης μέσω της ανάδειξης της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ & του Αρχαίου. Νεότερου και Σύγχρονου Ελληνικού Πολιτισμού.
Το πρόγραμμα «Skyrthalia» αποτέλεσε μια εθελοντική πρωτοβουλία διάρκειας 18 ημερών με κεντρικό στόχο την εφαρμογή και την ανάδειξη βασικών πράσινων πρακτικών σε αστικά πάρκα της Δυτικής και Ανατολικής Θεσσαλονίκης. Σε συνεργασία με τους Δήμους Θεσσαλονίκης (Δημοτικές Κοινότητες Β΄ & Ε΄) και Παύλου Μελά, οι εθελοντές λειτούργησαν ως παρατηρητές και σχολιαστές της κατάστασης των δημόσιων υποδομών. Η καταγραφή αφορούσε ελλείψεις ή δυσλειτουργίες, όπως η απουσία κάδων ανακύκλωσης, η ανεπαρκής σήμανση προσανατολισμού και ασφαλείας, καθώς και η κακή χρήση ή φθορά δημόσιου εξοπλισμού. Με τον τρόπο αυτό αναδείχθηκε η συλλογική ευθύνη όλων των εμπλεκομένων – φορέων και πολιτών – για το τελικό αποτέλεσμα.
Ο απώτερος σκοπός της δράσης ήταν η ενίσχυση της αστικής βιωσιμότητας, η καλλιέργεια σεβασμού και υπευθυνότητας απέναντι στο πράσινο της πόλης και τη χλωρίδα των πάρκων, καθώς και η βελτίωση της λειτουργικότητας των δημόσιων χώρων προς όφελος της καθημερινής χρήσης από τους πολίτες. Στο τελικό στάδιο της πρωτοβουλίας διατυπώθηκαν προτάσεις για στοχευμένες περιβαλλοντικές βελτιώσεις.
Παράλληλα, οι νέοι εθελοντές συνέβαλαν στην προαγωγή της έννοιας της «αστικής πράσινης γειτονιάς» μέσα από δημιουργικές παρεμβάσεις. Ενδεικτικά, υλοποίησαν κατασκευές από ανακυκλωμένα υλικά σε πάρκο του Δήμου Παύλου Μελά και σχεδίασαν σχέδιο παρέμβασης για πάρκα της Θεσσαλονίκης, συνδυάζοντας την ανάδειξη της πολιτιστικής μνήμης με την ενίσχυση της ποιότητας ζωής των κατοίκων.
Κοινό στο οποίο απευθύνεται
Κοινό στο οποίο απευθύνεται το Σχέδιο Δράσης
Το σχέδιο δράσης σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε με έναν διττό τρόπο παρέμβασης προς τις ομάδες-στόχους: (1) αφενός, κάθε ηλικιακή κατηγορία συμμετείχε ενεργά στην υλοποίηση με τον δικό της τρόπο, (2) αφετέρου, κάθε ομάδα ωφελήθηκε ουσιαστικά από τις παρεμβάσεις, καλλιεργώντας συνθήκες για το δικό της καλύτερο μέλλον.
Η συμμετοχή και η αντίστοιχη προστιθέμενη αξία για κάθε ηλικιακή ομάδα αποτυπώνονται ως εξής:
Ανήλικοι (παιδιά και έφηβοι)
Συμμετοχή: Οι «Σκυρθάλια» συνεργάστηκαν με σχολικές μονάδες της Δυτικής Θεσσαλονίκης, υλοποιώντας κατασκευές από ανακυκλώσιμα υλικά (π.χ. παγκάκια) που τοποθετήθηκαν στο Πάρκο Καρατάσου.
Ωφέλεια: Τα πάρκα λειτούργησαν ως ασφαλείς χώροι παιχνιδιού, άσκησης και περιβαλλοντικής μάθησης, ενώ οι κατασκευές αποτέλεσαν βιωματικά εργαλεία που ενίσχυσαν την οικολογική συνείδηση και τον σεβασμό προς την τοπική ιστορία από νεαρή ηλικία.
Νέοι ενήλικες (18–30 ετών)
Συμμετοχή: Ενεπλάκησαν ενεργά ως εθελοντές, συνεργάστηκαν με συνομηλίκους από διαφορετικές χώρες και συνδιαμόρφωσαν ψυχαγωγικές και οικολογικές δράσεις.
Ωφέλεια: Τα αναζωογονημένα πάρκα προσέφεραν ευκαιρίες αναψυχής, πολιτιστικής έκφρασης και οικολογικής συμμετοχής. Οι νέοι ενδυναμώθηκαν ως πρεσβευτές βιώσιμης αστικής διαβίωσης, συνδυάζοντας πράξη και εκπαίδευση.
Μεσήλικες πολίτες (30–60 ετών)
Συμμετοχή: Γονείς, εθελοντές και τοπικοί εκπρόσωποι συνδιαλέχθηκαν με την ομάδα εθελοντών, ενώ δύο εκπαιδευτές πρόσφεραν τεχνικές γνώσεις φωτογραφίας και βιντεοσκόπησης στους νέους.
Ωφέλεια: Εμπνεύστηκαν ιδέες για βελτιωμένη αστική υποδομή που ενισχύει οικογενειακές, αθλητικές και πολιτιστικές δραστηριότητες. Τα πάρκα ως ασφαλείς, καθαροί και λειτουργικοί χώροι ενίσχυσαν την ποιότητα ζωής, ενώ οι παρεμβάσεις πολιτιστικής κληρονομιάς τόνισαν τον ρόλο τους ως φορείς διαγενεακής μνήμης.
Ηλικιωμένοι (60+ ετών)
Συμμετοχή: Συνταξιούχοι επαγγελματίες (βαφέας, τεχνίτης σιδηροκατασκευών και ξυλουργικής) συνεισέφεραν με τεχνική καθοδήγηση και εποπτεία στις κατασκευές.
Ωφέλεια: Οι βελτιωμένες υποδομές των πάρκων ενίσχυσαν την κοινωνική αλληλεπίδραση, την ψυχική ευεξία και την ασφάλεια της καθημερινής κίνησής τους. Οι παρεμβάσεις με στοιχεία πολιτιστικής κληρονομιάς καλλιέργησαν συναισθηματική σύνδεση και αναγνώριση της συμβολής τους στην τοπική ιστορία.
Επισκέπτες και τουρίστες (όλων των ηλικιών)
Συμμετοχή: Κλήθηκαν να υποστηρίξουν τη δράση μέσω του ανοικτού ψηφίσματος του Μανιφέστου.
Ωφέλεια: Απέκτησαν πρόσβαση σε ένα βιώσιμο και πολιτιστικά πλούσιο αστικό τοπίο, που προβάλλει τη Θεσσαλονίκη ως οικολογικό και φιλόξενο προορισμό, ενισχύοντας τον υπεύθυνο τουρισμό.
Χρονική διάρκεια
Το πρόγραμμα διήρκεσε μόλις 18 ημέρες, από τις 6 έως τις 23 Δεκεμβρίου 2024, και υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Σώματος Αλληλεγγύης ως μια εθελοντική δράση σε ομάδες. Παρά τη σύντομη χρονική διάρκεια, τα επιτεύγματα υπήρξαν εντυπωσιακά, καθώς σε λιγότερο από τρεις εβδομάδες οι συμμετέχοντες κατάφεραν να παράγουν ένα σύνολο δράσεων με ουσιαστικό αποτύπωμα: εκπαιδεύσεις, δημιουργικά εργαστήρια, καλλιτεχνικές παραγωγές, δημόσιες παρεμβάσεις, καθώς και ένα μανιφέστο συλλογικής έμπνευσης. Ο καλός συγχρονισμός, η σωστή κατανομή ρόλων και η άρτια καθοδήγηση από τον επιβλέποντα επέτρεψαν στην ομάδα να λειτουργήσει με εντυπωσιακή αποτελεσματικότητα, αποφεύγοντας την κόπωση και αξιοποιώντας στο έπακρο τον περιορισμένο χρόνο. Η ικανότητα οργάνωσης και συντονισμού, σε συνδυασμό με την ορμή και τη δημιουργικότητα των νέων, απέδειξαν ότι ακόμη και σε ένα τόσο μικρό χρονικό πλαίσιο μπορεί να επιτευχθεί ένα πλούσιο και πολυδιάστατο αποτέλεσμα, που υπερβαίνει τα συνήθη όρια ενός βραχύβιου προγράμματος.
Περιγραφή
Το σχέδιο ΣΚΥΡΘΑΛΙΑ αποτέλεσε έναν δημιουργικό πειραματικό χώρο που συνδύασε τέχνη, περιβάλλον και συμμετοχική δημοκρατία. Νέοι, εθελοντές και επαγγελματίες συνεργάστηκαν μέσα από δράσεις φωτογραφίας, αφήγησης, κινηματογράφησης, κατασκευών με ανακυκλωμένα υλικά και εργαστήρια στη φύση.
Το πρόγραμμα ξεκίνησε με εκπαίδευση στην παρατήρηση και τη φωτογράφιση, συνεχίστηκε με επισκέψεις και μελέτη 9 πάρκων της Θεσσαλονίκης και κορυφώθηκε με ένα ανοικτό συμπόσιο, όπου παρουσιάστηκαν τα ευρήματα και οι προτάσεις των συμμετεχόντων.
Τα πάρκα που μελετήθηκαν:
Ε’ Κοινότητα Δήμου Θεσσαλονίκης: Βοτανικό Μονοπάτι, Κήπος του Νερού, Κήπος των Ρόδων, Κήπος της Μνήμης, Κήπος των Ήχων.
Β’ Κοινότητα Δήμου Θεσσαλονίκης: Πάρκο των Εθνών, Πάρκο Ιβάνοφ.
Δήμος Παύλου Μελά: Διαθεματικό Πάρκο Καρατάσου, Μητροπολιτικό Πάρκο Παύλου Μελά.
Η μελέτη αυτών των χώρων τόνισε τη σύνδεση με τη φύση και την καθημερινότητα των κατοίκων, φέρνοντας την τέχνη μέσα στον αστικό ιστό.
Το πρόγραμμα περιλάμβανε επίσης:
Εργαστήρια φωτογραφίας και δημιουργίας βίντεο, όπου οι νέοι κλήθηκαν να αποτυπώσουν θέματα που τους προβληματίζουν σχετικά με το πράσινο της πόλης.
Δημιουργία Μανιφέστου, το οποίο αποτέλεσε συλλογικό προϊόν έμπνευσης και πράξης.
Φεστιβάλ Μουσών Καινοπραγία (18 Δεκεμβρίου, Πάρκο Καρατάσου), με εργαστήρια, performances και εκθέσεις.
Τα πιο δυνατά μας σημεία:
Μέσα από εντατικά εργαστήρια ταξιδιωτικής και καλλιτεχνικής φωτογραφίας (7–10 Δεκεμβρίου), οι συμμετέχοντες παρήγαγαν πάνω από 300 επαγγελματικές φωτογραφίες. Πρόκειται για υλικό εξαιρετικής ποιότητας, το οποίο αναμένεται να φιλοξενηθεί σε εκθέσεις και πολιτιστικούς χώρους πριν το τέλος του έτους, ως ένα πραγματικό εικαστικό αριστούργημα. Το αποκορύφωμα αποτέλεσε το φεστιβάλ Μουσών Καινοπραγία (18 Δεκεμβρίου, Διαθεματικό Πάρκο Καρατάσου). Εθελοντές και εργαζόμενοι λειτούργησαν ως εμψυχωτές, εκπαιδευτές και συντονιστές, συμβάλλοντας ενεργά σε κάθε στάδιο: από τη διαμόρφωση του προγράμματος έως την παραγωγή καλλιτεχνικών προϊόντων. Η διαπολιτισμική σύνθεση της ομάδας πρόσθεσε αξία, αφού ενίσχυσε την αλληλεπίδραση, την ενσυναίσθηση και την αίσθηση του «ανήκειν», με εργαστήρια, performances και εκθέσεις, που ανέδειξε το συλλογικό καλλιτεχνικό έργο. Το τελευταίο Σαβατοκύριακο οι εθελοντές παρακολόυθησαν σεμινάριο βιντεολήψης και σεναριογραφίας. Ακολούθως, τους δόθηκε ως αποστολή, να δημιουργήσουν καθένας ένα μικρό reel αποτυπώνοντας θέματα που τους προβληματίζουν στην πόλη αναφορικά με τη συντήρηση αυτής και τους χώρους πρασίνου. Το υλικό αναρτήθηκε στο διαδίκτυο δια των social media του φορέα ενώ υπάρχει και ειδική λίστα με όλο το υλικό, αναρτημένη στο youtube.
προτάσεις για δημιουργικές αθλητικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες,
μια παρακαταθήκη που συνδέει την τέχνη με τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Συγκεκριμένα αποτελέσματα:
Δημιουργήθηκε Μανιφέστο, τα λόγια του οποίου μελοποιήθηκαν και συνδυάστηκαν με φωτογραφικό υλικό, ώστε να παραχθεί σχετικό βίντεο που αναρτήθηκε στο YouTube.
Ένας εθελοντής-ερευνητής κατέγραψε το «συναισθηματικό βαρόμετρο των πάρκων» μέσα από συνεντεύξεις πολιτών· η έρευνα δημοσιεύθηκε στο ResearchGate.
Οργανώθηκε υπαίθριο εργοτάξιο: κατασκευάστηκαν πέντε ξύλινα παγκάκια με την καθοδήγηση δύο συνταξιούχων τεχνιτών, τα οποία τοποθετήθηκαν σε σχολικό κήπο στο Πάρκο Καρατάσου, ως δείγμα διαγενεακής συνεργασίας και βιωματικής μάθησης.
Σχεδιάστηκε κινητό Γκαζέμπο από εθελόντρια σε συνεργασία με αριστούχο φοιτητή Αρχιτεκτονικής της Ρώμης· αν και η υλοποίηση δεν προχώρησε λόγω αδειοδοτικών περιορισμών, η μελέτη αποτελεί σημαντική βάση για μελλοντικές εφαρμογές.
Οι εθελοντές συμμετείχαν σε εργαστήρια ανακύκλωσης και καλλιτεχνικής δημιουργίας, στο πλαίσιο τοπικού φεστιβάλ.
Καθημερινές περιηγήσεις στην πόλη και το παιχνίδι προσανατολισμού «Οιωνών Κυνηγεσία» ενίσχυσαν τον δεσμό με τον αστικό χώρο και την αξία της βιώσιμης κινητικότητας.
Οι νέοι λειτούργησαν ως σχολιαστές θεμάτων βιωσιμότητας μέσα από φωτογραφία και βίντεο, αναδεικνύοντας τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες βελτίωσης του αστικού περιβάλλοντος.
Το σύνολο των δράσεων απέδειξε ότι η ορμή, η δημιουργικότητα και η συμμετοχή των νέων μπορούν να θέσουν τις βάσεις για ένα πιο ανθρώπινο, συνεργατικό και βιώσιμο μέλλον.
Τόπος Δράσης
Το πρόγραμμα υλοποιήθηκε στην πόλη Θεσσαλονίκης με σημεία αναφοράς και μελέτης τους δρόμους της πόλης, καθώς επίσης, διάφορα πάρκα και θεματικούς κήπους της Ανατολικής και Δυτικής Θεσσαλονίκης. Συγκεκριμένα, εστιάσαμε στους ακόλουθους υπαίθριους χώρους πρασίνου:
Η επιτυχία του έργου βασίστηκε σε ευρεία συνεργασία:
Β’ και Ε’ Κοινότητα Θεσσαλονίκης, όπου φιλοξενήθηκαν αρκετές δράσεις.
Δήμος Παύλου Εθελοντές και εργαζόμενοι λειτούργησαν ως εμψυχωτές, εκπαιδευτές και συντονιστές, συμβάλλοντας ενεργά σε κάθε στάδιο: από τη διαμόρφωση του προγράμματος έως την παραγωγή καλλιτεχνικών προϊόντων. Η διαπολιτισμική σύνθεση της ομάδας πρόσθεσε αξία, αφού ενίσχυσε την αλληλεπίδραση, την ενσυναίσθηση και την αίσθηση του «ανήκειν».Μελά, που υποστήριξε ουσιαστικά τις εκδηλώσεις και φιλοξένησε δράσεις στο Διαθεματικό Πάρκο Καρατάσου και το Μητροπολιτικό Πάρκο Παύλου Μελά.
Το διεθνές Global Waste Cleaning Network, που ενίσχυσε τη διάσταση της οικολογικής καινοτομίας.
Καλλιτέχνες, εκπαιδευτικοί, περιβαλλοντικοί και πανεπιστημιακοί φορείς.
Το έργο χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση / Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης, γεγονός που αναδεικνύει τη σημασία του σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η προβολή του σε τοπικό, περιφερειακό και διεθνές πλαίσιο ενίσχυσε το κύρος του οργανισμού ΕΣΑΕΙ ΕΝ ΡΟΗ και παρείχε πρότυπα καλών πρακτικών που μπορούν να αναπαραχθούν. Η συνεργασία ανέδειξε την αξία της τοπικής κοινωνίας και έφερε σε επαφή πολίτες, μαθητές, φοιτητές και εθελοντές, δημιουργώντας γέφυρες ανάμεσα στην τέχνη, την εκπαίδευση και την οικολογία.
Εθελοντές και εργαζόμενοι λειτούργησαν ως εμψυχωτές, εκπαιδευτές και συντονιστές, συμβάλλοντας ενεργά σε κάθε στάδιο: από τη διαμόρφωση του προγράμματος έως την παραγωγή καλλιτεχνικών προϊόντων. Η διαπολιτισμική σύνθεση της ομάδας πρόσθεσε αξία, αφού ενίσχυσε την αλληλεπίδραση, την ενσυναίσθηση και την αίσθηση του «ανήκειν».
Αναζωογοννήθηκαν προϋπάρχουσες συνέργειες με τον Δήμο Παύλου Μελά, τη Β’ και Ε’ Κοινότητα Θεσσαλονίκης, σχολεία, πανεπιστημιακά δίκτυα, πολιτιστικούς και περιβαλλοντικούς φορείς. Ενισχύθηκε η διεθνής διάσταση μέσα από την ανάδειξη και προβολή του έργου μας ως μέλη του Global Waste Cleaning Network.
Αναβάθμιση προφίλ και προβολής
Η υλοποίηση και η προβολή του προγράμματος σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο ανέδειξαν τον φορέα ως πρωτοπόρο στη σύνδεση τέχνης, οικολογίας και συμμετοχικότητας. Η δημοσιότητα μέσω κοινωνικών δικτύων, εκδηλώσεων και υποστήριξη δράσεων τοπικού φεστιβάλ της ΕΣΑΕΙ ΕΝ ΡΟΗ (Μουσών Καινοπραγία) αύξησε την αναγνωρισιμότητα του οργανισμού.
Καινοτομία στην εκπαιδευτική και καλλιτεχνική πρακτική
Ο φορέας απέκτησε πολύτιμη εμπειρία στη μη τυπική εκπαίδευση μέσω βιωματικών εργαστηρίων. Αναπτύχθηκαν νέα μοντέλα που μπορούν να εφαρμοστούν ή να επαναληφθούν σε μελλοντικά προγράμματα (π.χ. μανιφέστο, συμμετοχικές κατασκευές, εργαστήρια με ανακυκλώσιμα υλικά).
Ανθρώπινο κεφάλαιο και δεξιότητες
Η ομάδα του φορέα, εργαζόμενοι και συνεργάτες, ενισχύθηκαν με νέες γνώσεις, δεξιότητες και διαπολιτισμική εμπειρία. Η συνεργασία με εθελοντές ανέδειξε την ικανότητα εμψύχωσης, οργάνωσης και συντονισμού πολύμορφων δράσεων.
Μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα
Οι δράσεις άφησαν υλικά και άυλα αποτυπώματα (π.χ. παγκάκια στον σχολικό κήπο, φωτογραφικό και βιντεοσκοπημένο υλικό, μανιφέστο). Η εμπειρία από την οργάνωση και η αναγνωρισιμότητα του έργου ενισχύουν τη δυνατότητα του φορέα να διεκδικήσει νέες επιχορηγήσεις και προγράμματα στο μέλλον.
