ΟΤΑ: 134 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ
Η Περιφέρεια Κρήτης είναι ΝΠΔΔ (ΟΤΑ Β΄ βαθμού) με έδρα το Ηράκλειο και αποτελείται από 4 Περιφερειακές Ενότητες: Ηρακλείου, Λασιθίου, Ρεθύμνου και Χανίων. Σχεδιάζει και εφαρμόζει πολιτικές για την οικονομική, κοινωνική, τουριστική και πολιτισμική ανάπτυξη του νησιού.
Περισσότερες πληροφορίες:
Γενικός στόχος του προγράμματος είναι η προαγωγή ενός υγιούς και ενεργού γηράσκοντος πληθυσμού μέσω α) της ψυχικής ενδυνάμωσης, της προαγωγής της ψυχικής ανθεκτικότητας και της βελτίωσης της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων, β) της αντιμετώπισης της μοναξιάς και της αποφυγής της κοινωνικής τους απομόνωσης και γ) της νοητικής ενδυνάμωσής τους και της ενίσχυσης της λειτουργικότητάς τους.
Ειδικότεροι στόχοι είναι (Α) η ψυχοκοινωνική και νοητική ενδυνάμωση των ηλικιωμένων που διαβιούν σε μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων (Μ.Φ.Η.) της Περιφέρειας Κρήτης, η αντιμετώπιση της μοναξιάς, η ενίσχυση των δεξιοτήτων αυτό φροντίδας, η βελτίωση της ευζωίας και της ποιότητας ζωής τους και (Β) η επικαιροποίηση των γνώσεων και επαγγελματικών δεξιοτήτων των επαγγελματιών υγείας/τυπικών φροντιστών που εργάζονται στις δομές αυτές στις βέλτιστες πρακτικές φροντίδας, πρώιμης διάγνωσης και ενδυνάμωσης αυτό-φροντίδας των ηλικιωμένων, με σκοπό την παροχή βέλτιστων υπηρεσιών φροντίδας στους ηλικιωμένους που διαβιούν σε Μ.Φ.Η. ηλικιωμένων της Περιφέρειας Κρήτης.
Το πρόγραμμα απευθύνεται ΆΜΕΣΑ σε δύο πληθυσμιακές ομάδες: (α) ηλικιωμένοι που διαβιούν στις 20 Μ.Φ.Η. της Περιφέρειας Κρήτης και (β) επαγγελματίες υγείας/φροντιστές που εργάζονται στις δομές αυτές και ΕΜΜΕΣΑ (α) στο γενικό πληθυσμό (ευαισθητοποίηση του γενικού πληθυσμού απέναντι σε αρνητικά στερεότυπα και διακρίσεις των ηλικιωμένων που θα επιτευχθεί μέσω των δράσεων δημοσιότητας του προγράμματος) και (β) στην Περιφέρεια, τις Υπηρεσίες της και κάθε άλλο ενδιαφερόμενο φορέα, κρατικό ή ιδιωτικό (χρήση αποτελεσμάτων για το σχεδιασμό ενός ολοκληρωμένου προγράμματος κοινωνικής συνοχής και κοινωνικής ενσωμάτωσης της τρίτης ηλικίας ως ενεργό και σημαντικό μέρος του κοινωνικού συνόλου).
Έναρξη: Φεβρουάριος 2021. Ολοκλήρωση: 31.12.2022.
Κάλυψη ανάγκης
Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της Eurostat (2017), η Ελλάδα έχει έναν από τους πλέον γερασμένους πληθυσμούς στην Ευρώπη των 28 (το 21,5% είναι άνω των 65 ετών). Σύμφωνα με την οπτική της υγιούς και ενεργού γήρανσης, η προαγωγή της ψυχικής υγείας και της βελτίωσης της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων είναι το ίδιο σημαντική με τη βελτίωση της σωματικής τους υγεία. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Δείκτη AgeWatch (https://www.helpage.org), η Ελλάδα κατατάσσεται μόλις στην 79η θέση (τελευταία θέση στη Δυτική Ευρώπη) σε σχέση με την ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων σε σύνολο 96 χωρών. Γνωρίζουμε ότι, ενώ οι ηλικιωμένοι είναι πιο υγιείς και πιο ενεργοί από ό,τι παλαιότερα, αντιμετωπίζουν όλο και πιο συχνά «νέου τύπου» προβλήματα, όπως η μοναξιά και η κοινωνική απομόνωση (Δείκτης Ενεργού Γήρανσης - UNECE/Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2019), με δραματικές συνέπειες (π.χ. μείωση της γνωστικής ικανότητας, χαμηλή ψυχική ανθεκτικότητα, αυξημένο κίνδυνο κατάθλιψης, πρόωρη θνησιμότητα). H δε οικονομική κρίση, αλλά και η πρόσφατη πανδημία, αύξησαν τους κινδύνους για τους ηλικιωμένους και δημιούργησαν συνθήκες φτώχειας και περαιτέρω κοινωνικής απομόνωσής. Συνεπώς κρίνεται απαραίτητη η βελτίωση της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων και ιδιαίτερα αυτών που διαβιούν στις μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων (Μ.Φ.Η.).
Οι εργαζόμενοι που καλούνται να αντιμετωπίσουν καθημερινά τις προκλήσεις των ηλικιωμένων δεν έχουν εξειδικευτεί στο αντικείμενο αυτό και επιπλέον απασχολούνται για περισσότερο από 10 έτη χωρίς επιμόρφωση και επικαιροποίηση των γνώσεων τους. Συνεπώς κρίνεται απαραίτητη η εστιασμένη και εξειδικευμένη επιμόρφωση του προσωπικού των Μ.Φ.Η. για τη διαχείριση της ευαίσθητης κοινωνικής ομάδας των ηλικιωμένων. Η εκπαίδευση θα συμβάλει στην ορθότερη αντιμετώπιση των πολλαπλών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι ηλικιωμένοι, στην αναβάθμιση των υπηρεσιών και συνεπώς στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων.
Η Τοπική και Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση μπορούν να συμβάλουν καθοριστικά στη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων. Ειδικότερα, η Περιφέρεια Κρήτης με την εκπόνηση της Περιφερειακής Στρατηγικής Καταπολέμησης της Φτώχειας και Κοινωνικής Ένταξης, στοχεύει στην ανάπτυξη μιας ολοκληρωμένης πολιτικής πρόληψης και καταπολέμησης του κοινωνικού αποκλεισμού των ευπαθών ομάδων του πληθυσμού. Είναι, επίσης, η μοναδική Περιφέρεια της χώρας με ειδικό Μέτρο για την ενεργό γήρανση στη Στρατηγική Κοινωνικής Ένταξης, αναγνωρίζοντας την ανάγκη προώθησης πρωτοβουλιών σε τοπικό επίπεδο για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων.
Επομένως η παρούσα παρέμβαση κρίνεται αναγκαία, καθώς υλοποιεί δράσεις για την επίτευξη των στόχων του Περιφερειακού Σχεδίου Δράσης για την ενεργό γήρανση και συντάσσεται µε τη συνολική στρατηγική της Περιφέρειας Κρήτης για την κοινωνική συνοχή και την ανάπτυξη και στοχεύει στην ενδυνάμωση των ηλικιωμένων για αυτοφροντίδα, αυτονομία και βελτίωση του «ευ ζην».
Τρόπος σχεδιασμού και υλοποίηση
Tο παρόν πρόγραμμα υλοποιείται από το Εργαστήριο Διεπιστημονικής Προσέγγισης για τη Βελτίωση της Ποιότητας Ζωής, του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου διευθύντρια του οποίου είναι η Αργυρούλα Καλαϊτζάκη, Αν. Καθηγήτρια Κλινικής Ψυχολογίας και Πρόεδρος του Τμήματος Κοινωνικής Εργασίας. Το έργο χρηματοδοτείται για την υλοποίησή του από την Περιφέρεια Κρήτης και επιστημονικά υπεύθυνη του έργου είναι η κα Αργυρούλα Καλαϊτζάκη. Tο πρόγραμμα υλοποιείται διαδικτυακά (λόγω COVID-19) στις Μ.Φ.Η. Για το σκοπό αυτό, η Περιφέρεια Κρήτης διέθεσε 91 tablets στις 20 Μ.Φ.Η. της Κρήτης και το ΕΛΜΕΠΑ ανέπτυξε εκπαιδευτική ψηφιακή πλατφόρμα (“Body & Mind Academy”) και όλο το λοιπό ψηφιακό υλικό που χρειάστηκε. Tο πρόγραμμα περιλαμβάνει δράσεις σε δύο (2) υποέργα:
Υποέργο Ι: Ψυχοκοινωνική και νοητική ενδυνάμωση των ηλικιωμένων
Υποέργο ΙΙ: Εκπαίδευση επαγγελματιών-εργαζομένων
Αναλυτικά για το Υποέργο Ι: Πρόγραμμα ψυχοκοινωνικής και νοητικής ενδυνάμωσης σε ομάδες ηλικιωμένων περίπου 10-15 ατόμων (συνολικά 20 ώρες ανά ομάδα: 5 ώρες για 4 εβδομάδες) με δράσεις για την: (1) Ψυχολογική ενδυνάμωση και βελτίωση του ευ-ζην (2 ώρες/εβδομάδα): (α) Αναγνώριση συναισθημάτων και (β) Βελτίωση του ευ-ζην και αύξηση της ευτυχίας με πρακτικές ασκήσεις που βασίζονται στη Θετική Ψυχολογία (εστίαση [AK1] στην ενδυνάμωση των ικανοτήτων, των αρετών, των ταλέντων, στην αύξηση της υποκειμενικής αίσθησης ευτυχίας, στην μείωση του άγχους και της κατάθλιψης και στην επίτευξη μίας ζωής γεμάτη ικανοποίησης).
(2) Αντιμετώπιση της μοναξιάς/κοινωνικής απομόνωσης (2 ώρες/εβδομάδα): (α) Αντιμετώπιση θεμάτων κοινωνικότητας ηλικιωμένων και (β) Εκπαίδευση στην επικοινωνία
(3) Νοητική ενδυνάμωση (1 ώρα/εβδομάδα): (α) Προσανατολισμός στο χρόνο και (β) Ανάκληση Εμπειριών.
Τα μέσα που χρησιμοποιούνται είναι οι διαδραστικές - βιωματικές ασκήσεις, η αφήγηση ιστοριών, το θεραπευτικό παραμύθι, η μουσική, η ζωγραφική, η συζήτηση - αφήγηση κ.άλ.
Αναλυτικά για το Υποέργο ΙΙ (Εκπαίδευση φροντιστών): Η εκπαίδευση (συνολικά 54 ωρών), υλοποιήθηκε σύγχρονα (22 ώρες) και ασύγχρονα (32 ώρες) στις εξής θεματικές ενότητες: Τεχνικές εργονομίας και Εργονομικός εξοπλισμός και μέσα υποβοήθησης μετακίνησης ηλικιωμένων, Τεχνικές υγιεινής & αυτοφροντίδας, Χρήση εργαλείων πρόωρης διάγνωσης κατακλίσεων, αφυδάτωσης, διαβητικού ποδιού, Διαχείριση ελκών πίεσης και διαβήτη, Τεχνικές σίτισης ηλικιωμένων (από το στόμα, ρινογαστρικό καθετήρα, νηστιδοστομία, γαστροστομία), Μέτρα πρόληψης διασποράς λοιμώξεων και Πρόληψη θρομβοεμβολικών επεισοδίων. Για τη σύγχρονη εκπαίδευση χρησιμοποιήθηκαν τα εξής μέσα: εισηγήσεις με χρήση PowerPoint, videos, μελέτες περίπτωσης. Για τη ασύγχρονη εκπαίδευση χρησιμοποιήθηκαν: πληροφοριακό υλικό μελέτης, ασκήσεις μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας, ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής, αντιστοίχισης, συμπλήρωσης κενού κ.άλ.
Μετά το τέλος των Υποέργων Ι & ΙΙ προβλέπεται:
(Ι) αξιολόγηση (α) της αποτελεσματικότητας του προγράμματος (κατά πόσο επιτεύχθηκαν οι στόχοι για τις δύο ομάδες) και (β) της ικανοποίησης τους από το πρόγραμμα συνολικά.
(ΙΙ) δράσεις ευαισθητοποίησης και διάχυσης/δημοσιότητας των αποτελεσμάτων του προγράμματος.
Πρωτοτυπία και Καινοτομία
Δυνατότητα αναπαραγωγής της πρακτικής
Το υλικό που χρησιμοποιείται είναι διαθέσιμο για οποιονδήποτε ενδιαφερόμενο να το χρησιμοποιήσει. Η Περιφέρει Κρήτης βρίσκεται ήδη σε διαδικασία σύναψής νέας σύμβασης με το Εργαστήριο Διεπιστημονικής Προσέγγισης για τη Βελτίωση της Ποιότητας Ζωής για την επέκταση των δράσεων του παρόντος προγράμματος στα Κέντρα Ημερήσιας Φροντίδας Ηλικιωμένων (ΚΗΦΗ) της Περιφέρειας. Συγκεκριμένα θα υλοποιήσει δράσεις εκπαίδευσης των εργαζομένων στα ΚΗΦΗ (ονομασία: «Πρόγραμμα Ολοκληρωμένων Παρεμβάσεων για την Επικαιροποίηση των Γνώσεων των Εργαζομένων στα ΚΗΦΗ»)
Τα αποτελέσματα του Υποέργου Ι (για τους ηλικιωμένους) δεν είναι διαθέσιμα καθώς δεν έχει ολοκληρωθεί. Ωστόσο σε ομάδες εστιασμένης συζήτησης (focus groups) με τους εργαζόμενους στις Μ.Φ.Η. αναφέρθηκε πως θεωρούν ότι οι ηλικιωμένοι αποκόμισαν πολλά οφέλη από το πρόγραμμα.
Τα αποτελέσματα του Υποέργου ΙΙ (για τους επαγγελματίες) είναι στο στάδιο της επεξεργασίας. Δόθηκε προς συμπλήρωση ερωτηματολόγιο 26 ερωτήσεων για την ικανοποίηση τους από (α) τα μαθήματα (Σχήμα 1), (β) τους διδάσκοντες/ουσες (Σχήμα 2) και (γ) τη συμβολή του προγράμματος εκπαίδευσης στην καθημερινή πρακτική (Σχήμα 3). Τα αποτελέσματα ήταν πολύ ενθαρρυντικά, με τους εκπαιδευόμενους επαγγελματίες να δηλώνουν πολύ ικανοποιημένοι από το πρόγραμμα. Απαντώντας στην ερώτηση «Πιστεύετε ότι το πρόγραμμα συνεισέφερε σημαντικά στην επικαιροποίηση των γνώσεων σας;» το 58,1% απάντησε «Πάρα πολύ», το 38,7% «Πολύ» και το 3,2% «Μέτρια».
Τέσσερις Περιφερειακές Ενότητες της Περιφέρειας Κρήτης.
Το πρόγραμμα υλοποιείται με τη συνεργασία της Περιφέρειας Κρήτης, Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας, Διεύθυνσης Κοινωνικής Μέριμνας με το Εργαστήριο Διεπιστημονικής Προσέγγισης για τη Βελτίωση της Ποιότητας Ζωής (από εδώ και στο εξής αναφερόμενο ως Εργαστήριο Ποιότητας Ζωής) που είναι ένα θεσμοθετημένο εργαστήριο της Σχολής Επιστημών Υγείας του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου, το οποίο προσφέρει εκπαιδευτικό, ακαδημαϊκό και ερευνητικό έργο που παράγει νέα γνώση για θέματα που αφορούν τη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Το Εργαστήριο διευθύνει η Αν. Καθηγήτρια Κλινικής Ψυχολογίας και Πρόεδρος του Τμήματος Κοινωνικής Εργασίας, κα Αργυρούλα Καλαϊτζάκη. Το εργαστήριο διαθέτει εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό σε τομείς που καλύπτουν ένα ευρύ διεπιστημονικό φάσμα στις κοινωνικές επιστήμες και τις επιστήμες υγείας και δραστηριοποιείται στους εξής τομείς: (α) Ευάλωτες Ομάδες (β) Χρόνια Νοσήματα,, (γ) Τεχνολογία και Υγεία, (δ) Διαπολιτισμικότητα και Ποιότητα Ζωής, (ε) Διασφάλιση Ποιότητας Φροντίδας, (στ) Συστήματα Υγείας/Κοινωνικής Φροντίδας και Βελτίωση Ποιότητας Ζωής, (ζ) Σχεδιασμός και υλοποίηση προγραμμάτων εκπαίδευσης και κοινωνικής παρέμβασης και (η) Επείγουσες καταστάσεις. Μεταξύ των ενδιαφερόντων των μελών του εργαστηρίου είναι η γήρανση, η άνοια και η νόσο Alzheimer, τομείς στους οποίους έχει πραγματοποιήσει δράσεις και πλήθος ερευνών, δημοσιεύσεων σε επιστημονικά περιοδικά, ανακοινώσεων σε εθνικά και διεθνή συνέδρια, ημερίδες κ.άλ. Στο πλαίσιο της πολυετούς έρευνας και δράσης του, έχει αναπτύξει εργαλεία / μεθόδους για την παροχή υπηρεσιών στους ηλικιωμένους και την εκπαίδευση των φροντιστών (τυπικών και άτυπων), καθώς και για την ευαισθητοποίηση του γενικού πληθυσμού. Το ερευνητικό προσωπικό του Εργαστηρίου διαθέτει την τεχνογνωσία για να παρέχει υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής στήριξης στους ηλικιωμένους και δια βίου εκπαίδευση στους επαγγελματίες υγείας και πρόνοιας σε θέματα κλινικής πρακτικής, διοίκησης, τεκμηριωμένης φροντίδας βασισμένη στις βέλτιστες πρακτικές κ.αλ.
Επίσης συνεργάζεται με ένα ακόμα θεσμοθετημένο ερευνητικό εργαστήριο του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου (ΕΛΜΕΠΑ), το Εργαστήριο Φυσικών Διαδραστικών Εκπαιδευτικών Παιχνιδιών και Περιβάλλοντων (NILE). Το NILE διαθέτει εξειδικευμένο προσωπικό και τεχνογνωσία σε θέματα ΤΠΕ και ειδικότερα σε Εκπαιδευτικά Εικονικά περιβάλλοντα. Το NILE παρέχει την πλατφόρμα “Body & Mind Academy”, η οποία αποτελεί ένα εκπαιδευτικό ψηφιακό περιβάλλον που υποστηρίζει μέσω διαδραστικών και μη εργαλείων, τη νοητική, σωματική και κοινωνική δραστηριότητα ηλικιωμένων.
Στο πρόγραμμα ΟΧΙ ΠΙΑ ΜΟΝΟΙ απασχολούνται/απασχολήθηκαν 16 άτομα: Στο Υποέργο Ι (για τις ομάδες ηλικιωμένων): 1 μέλος ΔΕΠ του ΕΛΜΕΠΑ , 3 εξωτερικοί συνεργάτες (2 Κοινωνικοί λειτουργοί και 1 ψυχολόγος) και 2 Κοινωνικοί λειτουργοί εθελοντικά (1 επαγγελματίας και 1 διδακτορική φοιτήτρια). Στο Υποέργο ΙΙ (για την εκπαίδευση): 2 μέλη ΔΕΠ του ΕΛΜΕΠΑ, 1 μέλος ΔΕΠ άλλου Πανεπιστημίου (ΠΑΔΑ) και 2 επαγγελματίες Νοσηλευτές (1 εξ' αυτών διδακτορική φοιτήτρια). Επίσης απασχολήθηκαν (για την πλατφόρμα): 1 μέλος ΔΕΠ του ΕΛΜΕΠΑ (εθελοντικά), 1 Διοικητικός υπάλληλος του ΕΛΜΕΠΑ (εθελοντικά), 1 ακόμα προπτυχιακός και 1 μεταπτυχιακός φοιτητής του ΕΛΜΕΠΑ. Επιπλέον 1 Κοινωνιολόγος (εθελοντικά).
Μετρήσιμα αποτελέσματα
Άλλα αποτελέσματα
