ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΣΥΝΟΧΗΣ ΚΑΙ ΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ ΤΩΝ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΠΟΥ ΔΙΑΒΙΟΥΝ ΣΕ Μ.Φ.Η. “ΟΧΙ ΠΙΑ ΜΟΝΟΙ”

Περιγραφή

Κάλυψη ανάγκη

Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της Eurostat (2017), η Ελλάδα έχει έναν από τους πλέον γερασμένους πληθυσμούς στην Ευρώπη των 28 (το 21,5% είναι άνω των 65 ετών). Σύμφωνα με την οπτική της υγιούς και ενεργού γήρανσης, η προαγωγή της ψυχικής υγείας και της βελτίωσης της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων είναι το ίδιο σημαντική με τη βελτίωση της σωματικής τους υγεία. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Δείκτη AgeWatch (https://www.helpage.org), η Ελλάδα κατατάσσεται μόλις στην 79η θέση (τελευταία θέση στη Δυτική Ευρώπη) σε σχέση με την ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων σε σύνολο 96 χωρών. Γνωρίζουμε ότι, ενώ οι ηλικιωμένοι είναι πιο υγιείς και πιο ενεργοί από ό,τι παλαιότερα, αντιμετωπίζουν όλο και πιο συχνά «νέου τύπου» προβλήματα, όπως η μοναξιά και η κοινωνική απομόνωση (Δείκτης Ενεργού Γήρανσης - UNECE/Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2019), με δραματικές συνέπειες (π.χ. μείωση της γνωστικής ικανότητας, χαμηλή ψυχική ανθεκτικότητα, αυξημένο κίνδυνο κατάθλιψης, πρόωρη θνησιμότητα). H δε οικονομική κρίση, αλλά και η πρόσφατη πανδημία, αύξησαν τους κινδύνους για τους ηλικιωμένους και δημιούργησαν συνθήκες φτώχειας και περαιτέρω κοινωνικής απομόνωσής. Συνεπώς κρίνεται απαραίτητη η βελτίωση της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων και ιδιαίτερα αυτών που διαβιούν στις Μ.Φ.Η.

Οι εργαζόμενοι που καλούνται να αντιμετωπίσουν καθημερινά τις προκλήσεις των ηλικιωμένων δεν έχουν εξειδικευτεί στο αντικείμενο αυτό και επιπλέον απασχολούνται για περισσότερο από 10 έτη χωρίς επιμόρφωση και επικαιροποίηση των γνώσεων τους. Συνεπώς κρίνεται απαραίτητη η εστιασμένη και εξειδικευμένη επιμόρφωση του προσωπικού των Μ.Φ.Η. για τη διαχείριση της ευαίσθητης κοινωνικής ομάδας των ηλικιωμένων. Η εκπαίδευση θα συμβάλει στην ορθότερη αντιμετώπιση των πολλαπλών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι ηλικιωμένοι, στην αναβάθμιση των υπηρεσιών και συνεπώς στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων.

Η Τοπική και Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση μπορούν να συμβάλουν καθοριστικά στη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων. Ειδικότερα, η Περιφέρεια Κρήτης με την εκπόνηση της Περιφερειακής Στρατηγικής Καταπολέμησης της Φτώχειας και Κοινωνικής Ένταξης, στοχεύει στην ανάπτυξη μιας ολοκληρωμένης πολιτικής πρόληψης και καταπολέμησης του κοινωνικού αποκλεισμού των ευπαθών ομάδων του πληθυσμού. Είναι, επίσης, η μοναδική Περιφέρεια της χώρας με ειδικό Μέτρο για την ενεργό γήρανση στη Στρατηγική Κοινωνικής Ένταξης, αναγνωρίζοντας την ανάγκη προώθησης πρωτοβουλιών σε τοπικό επίπεδο για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων.

Επομένως η παρούσα παρέμβαση κρίνεται αναγκαία, καθώς υλοποιεί δράσεις για την επίτευξη των στόχων του Περιφερειακού Σχεδίου Δράσης για την ενεργό γήρανση και συντάσσεται µε τη συνολική στρατηγική της Περιφέρειας Κρήτης για την κοινωνική συνοχή και την ανάπτυξη και στοχεύει στην ενδυνάμωση των ηλικιωμένων για αυτοφροντίδα, αυτονομία και βελτίωση του «ευ ζην».

Τρόπος σχεδιασμού και υλοποίηση

Συγκεκριμένα, το παρόν πρόγραμμα που υλοποιείται διαδικτυακά στις Μ.Φ.Η. περιλαμβάνει δύο 2 υποέργα:

Υποέργο Ι: Ψυχοκοινωνική και νοητική ενδυνάμωση των ηλικιωμένων

Υποέργο ΙΙ: Εκπαίδευση επαγγελματιών-εργαζομένων

Αναλυτικά για το Υποέργο Ι (ηλικιωμένοι): Πρόγραμμα ψυχοκοινωνικής και νοητικής ενδυνάμωσης σε ομάδες ηλικιωμένων περίπου 10-15 ατόμων (συνολικά 20 ώρες ανά ομάδα: 5 ώρες για 4 εβδομάδες) με δράσεις για την: (1) Ψυχολογική ενδυνάμωση και βελτίωση του ευ-ζην (2 ώρες/εβδομάδα): (α) Αναγνώριση συναισθημάτων και (β) Βελτίωση του ευ-ζην και αύξηση της ευτυχίας με πρακτικές ασκήσεις που βασίζονται στη Θετική Ψυχολογία (εστίαση [AK1] στην ενδυνάμωση των ικανοτήτων, των αρετών, των ταλέντων, στην αύξηση της υποκειμενικής αίσθησης ευτυχίας, στην μείωση του άγχους και της κατάθλιψης και στην επίτευξη μίας ζωής γεμάτη ικανοποίησης).
(2) Αντιμετώπιση της μοναξιάς/κοινωνικής απομόνωσης (2 ώρες/εβδομάδα): (α) Αντιμετώπιση θεμάτων κοινωνικότητας ηλικιωμένων και (β) Εκπαίδευση στην επικοινωνία
(3) Νοητική ενδυνάμωση (1 ώρα/εβδομάδα): (α) Προσανατολισμός στο χρόνο και (β) Ανάκληση Εμπειριών.

Τα μέσα που χρησιμοποιούνται είναι οι διαδραστικές - βιωματικές ασκήσεις, η αφήγηση ιστοριών, το θεραπευτικό παραμύθι, η μουσική, η ζωγραφική, η συζήτηση - αφήγηση κ.άλ.

Αναλυτικά για το Υποέργο ΙΙ (Εκπαίδευση φροντιστών): Η εκπαίδευση (συνολικά 54 ωρών), υλοποιήθηκε σύγχρονα (22 ώρες) και ασύγχρονα (32 ώρες) στις εξής θεματικές ενότητες: Τεχνικές εργονομίας και Εργονομικός εξοπλισμός και μέσα υποβοήθησης μετακίνησης ηλικιωμένων, Τεχνικές υγιεινής & αυτοφροντίδας, Χρήση εργαλείων πρόωρης διάγνωσης κατακλίσεων, αφυδάτωσης, διαβητικού ποδιού, Διαχείριση ελκών πίεσης και διαβήτη, Τεχνικές σίτισης ηλικιωμένων (από το στόμα, ρινογαστρικό καθετήρα, νηστιδοστομία, γαστροστομία), Μέτρα πρόληψης διασποράς λοιμώξεων και Πρόληψη θρομβοεμβολικών επεισοδίων. Για τη σύγχρονη εκπαίδευση χρησιμοποιήθηκαν τα εξής μέσα: εισηγήσεις με χρήση PowerPoint, videos, μελέτες περίπτωσης. Για τη ασύγχρονη εκπαίδευση χρησιμοποιήθηκαν: πληροφοριακό υλικό μελέτης, ασκήσεις μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας, ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής, αντιστοίχισης, συμπλήρωσης κενού κ.άλ.

Μετά το τέλος των Υποέργων Ι & ΙΙ προβλέπεται:

(Ι) αξιολόγηση (α) της αποτελεσματικότητας του προγράμματος (κατά πόσο επιτεύχθηκαν οι στόχοι για τις δύο ομάδες) και (β) της ικανοποίησης τους από το πρόγραμμα συνολικά.

(ΙΙ) δράσεις ευαισθητοποίησης και διάχυσης/δημοσιότητας των αποτελεσμάτων του προγράμματος.

Πρωτοτυπία και Καινοτομία

Αποτελεί ένα ολιστικό και πολυδιάστατο πρόγραμμα που αντλεί θεωρητικές και πρακτικές γνώσεις από διάφορα γνωστικά αντικείμενα (Ψυχολογία, Κοινωνική Εργασία, Κοινωνιολογία, Νοσηλευτική, Επιστήμη Η/Υ κ.άλ.).
Είναι διεπιστημονικό καθώς βασίζεται στη συνεργασία επιστημόνων με διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα
Βασίζεται στη συνεργασία Ακαδημαϊκού φορέα (2 ερευνητικών εργαστηρίων διαφορετικού γνωστικού αντικειμένου) με την Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση.
Αντλεί από τη Θετική Ψυχολογία η οποία είναι ένα καινούργιο ρεύμα στον χώρο της Ψυχολογίας και αποτελεί μια σύγχρονη επανάσταση στον κλάδο, καθώς δεν εστιάζει στην ψυχοπαθολογία, στη διαταραχή και στις προβληματικές πτυχές της ανθρώπινης ύπαρξης, αλλά στις ικανότητες, τις αρετές, τα ταλέντα (Σταλίκας & Μυτσκίδου, 2011) και στην επίτευξη μίας ζωής γεμάτη ικανοποίησης.
Την περίοδο της πανδημίας και των μέτρων αποστασιοποίησης (2021) -που η ανάγκη ήταν ακόμα πιο επιτακτική- το πρόγραμμα άρχισε να υλοποιείται διαδικτυακά με τη βοήθεια πλατφόρμας και ηλεκτρονικών μέσων (tablets), προσφέροντας στους απομονωμένους ηλικιωμένους μία διέξοδο και δυνατότητα ψυχοκοινωνικής και νοητικής ενδυνάμωσης και στους εργαζόμενους δυνατότητα εκπαίδευσης και επικαιροποίησης των γνώσεών τους.
Η μεθοδολογία υλοποίησης με πλείστα διαφορετικά μέσα που επέτρεπαν τη διαδραστική – βιωματική συμμετοχή

Δυνατότητα αναπαραγωγής της πρακτικής

Το Εργαστήριο Διεπιστημονικής Προσέγγισης για τη Βελτίωση της Ποιότητας Ζωής βρίσκεται ήδη σε διαδικασία σύναψής νέας σύμβασης με την Περιφέρεια Κρήτης για την επέκταση των δράσεων του παρόντος προγράμματος στα Κέντρα Ημερήσιας Φροντίδας Ηλικιωμένων (ΚΗΦΗ) της Περιφέρειας. Συγκεκριμένα θα υλοποιήσει δράσεις εκπαίδευσης των εργαζομένων στα ΚΗΦΗ (ονομασία: «Πρόγραμμα Ολοκληρωμένων Παρεμβάσεων για την Επικαιροποίηση των Γνώσεων των Εργαζομένων στα ΚΗΦΗ»).

περισσότερα...

Επίδραση στο Κοινωνικό Σύνολο

Τα αποτελέσματα του Υποέργου Ι (για τους ηλικιωμένους) δεν είναι διαθέσιμα καθώς δεν έχει ολοκληρωθεί. Ωστόσο σε ομάδες εστιασμένης συζήτησης (focus groups) με τους εργαζόμενους στις Μ.Φ.Η. αναφέρθηκε πως θεωρούν ότι οι ηλικιωμένοι αποκόμισαν πολλά οφέλη από το πρόγραμμα.

Τα αποτελέσματα του Υποέργου ΙΙ (για τους επαγγελματίες) είναι στο στάδιο της επεξεργασίας. Δόθηκε προς συμπλήρωση ερωτηματολόγιο 26 ερωτήσεων για την ικανοποίηση τους από (α) τα μαθήματα, (β) τους διδάσκοντες/ουσες και (γ) τη συμβολή του προγράμματος εκπαίδευσης στην καθημερινή πρακτική. Ενδεικτικά αναφέρονται τα εξής αποτελέσματα:

Τα μαθήματα:

Ποια είναι η γενική εικόνα που αποκομίσατε από τη συμμετοχή σας στο πρόγραμμα: 64,5% Πάρα πολύ καλή, 29% Πολύ καλή, 6,5% Μέτρια
Οι ασκήσεις συνέδεαν την θεωρία με πραγματικές καταστάσεις; (ρεαλιστικά παραδείγματα): 41,9% Πάρα πολύ, 51,6% Πολύ, 6,5% Μέτρια
Τα σχόλια του διδάσκοντος ήταν εποικοδομητικά και αναλυτικά; 67,7% Πάρα πολύ, 32,3% Πολύ
Οι συγκεκριμένες ασκήσεις σας βοήθησαν να κατανοήσετε το θέμα που αναπτύχθηκε στο μάθημα; 45,2% Πάρα πολύ, 48,4% Πολύ, 6,4% Μέτρια

Οι διδάσκοντες/ουσες:

Οργάνωσαν καλά την παρουσίαση της ύλης στα μαθήματα; 58,1% Πάρα πολύ, 41,9% Πολύ
Γνώριζαν το αντικείμενο για το οποίο μιλούσαν; 77,4% Πάρα πολύ, 22,6% Πολύ
Επιτύγχαναν να διεγείρουν το ενδιαφέρον για το αντικείμενο του μαθήματος; 51,6% Πάρα πολύ, 44,2% Πολύ, 4,2% Μέτρια
Αναλύσαν και παρουσίασαν τις έννοιες με τρόπο απλό και ενδιαφέροντα χρησιμοποιώντας παραδείγματα; 48,4% Πάρα πολύ, 48,4% Πολύ, 3,2% Μέτρια
Ενθάρρυναν τους εκπαιδευόμενους να διατυπώνουν απορίες και ερωτήσεις; 67,7% Πάρα πολύ, 32,2% Πολύ
Χρησιμοποιούσαν τεχνικές διδασκαλίας που εμπλούτιζαν την παράδοση του μαθήματος; 48,4% Πάρα πολύ, 48,4% Πολύ, 3,2% Μέτρια
Χρησιμοποιούσαν τα εποπτικά μέσα (powerpoint, videos) με τρόπο που ενίσχυαν τη διαδικασία μάθησης; 35,5% Πάρα πολύ, 64,5% Πολύ

Συμβολή του προγράμματος εκπαίδευσης στην καθημερινή πρακτική

Θα χρησιμοποιήσετε όσα μάθατε στην καθημερινότητά σας; 48,4% Πάρα πολύ, 45,2% Πολύ, 3,4% Μέτρια
Θα θέλατε να επαναληφθεί ένα παρόμοιο εκπαιδευτικό πρόγραμμα; 67,7% Πάρα πολύ, 32,3% Πολύ
Θεωρείτε ότι το πρόγραμμα συνεισέφερε σημαντικά στην επικαιροποίηση των γνώσεων σας; 58,4% Πάρα πολύ, 38,7% Πολύ, 3,2% Μέτρια

Τόπος Δράσης

Τέσσερις Νομοί της Περιφέρειας Κρήτης.

Συνεργασία με φορέα

Το πρόγραμμα υλοποιείται με τη συνεργασία της Περιφέρειας Κρήτης, η οποία χρηματοδοτεί το πρόγραμμα και ενός ακόμα θεσμοθετημένου ερευνητικού εργαστηρίου του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου (ΕΛΜΕΠΑ), του Εργαστηρίου Φυσικών Διαδραστικών Εκπαιδευτικών Παιχνιδιών και Περιβάλλοντων (NILE). Το NILE διαθέτει εξειδικευμένο προσωπικό και τεχνογνωσία σε θέματα ΤΠΕ και ειδικότερα σε Εκπαιδευτικά Εικονικά περιβάλλοντα. Το NILE παρέχει την πλατφόρμα “Body & Mind Academy”, η οποία αποτελεί ένα εκπαιδευτικό ψηφιακό περιβάλλον που υποστηρίζει μέσω διαδραστικών και μη εργαλείων, τη νοητική, σωματική και κοινωνική δραστηριότητα ηλικιωμένων.

Συνέχεια…

Συμμετοχή εργαζομένων

Στο πρόγραμμα ΟΧΙ ΠΙΑ ΜΟΝΟΙ απασχολούνται/απασχολήθηκαν 16 άτομα: Στο Υποέργο Ι (για τις ομάδες ηλικιωμένων): 1 μέλος ΔΕΠ του ΕΛΜΕΠΑ , 3 εξωτερικοί συνεργάτες (2 Κοινωνικοί λειτουργοί και 1 ψυχολόγος) και 2 Κοινωνικοί λειτουργοί εθελοντικά (1 επαγγελματίας και 1 διδακτορική φοιτήτρια). Στο Υποέργο ΙΙ (για την εκπαίδευση): 2 μέλη ΔΕΠ του ΕΛΜΕΠΑ, 1 μέλος ΔΕΠ άλλου Πανεπιστημίου (ΠΑΔΑ) και 2 επαγγελματίες Νοσηλευτές (1 εξ' αυτών διδακτορική φοιτήτρια). Επίσης απασχολήθηκαν (για την πλατφόρμα): 1 μέλος ΔΕΠ του ΕΛΜΕΠΑ (εθελοντικά), 1 Διοικητικός υπάλληλος του ΕΛΜΕΠΑ (εθελοντικά), 1 ακόμα προπτυχιακός και 1 μεταπτυχιακός φοιτητής του ΕΛΜΕΠΑ. Επιπλέον 1 Κοινωνιολόγος (εθελοντικά).

Συνέχεια…

Φωτογραφίες Videos

Οφέλη για τον Οργανισμό

Μετρήσιμα αποτελέσματα

Μία εργασία υπό δημοσίευση: Καλαϊτζάκη Α. (υπό δημοσίευση). Ηλικιωμένοι, κοινωνική απομόνωση και μοναξιά. Στο Μ. Βοζικάκη, Α. Παπαδάκης, Ε. Κουφάκης, & Α. Καλαϊτζάκη, Κωνσταντινίδης, Θ. (Επιμ.): Οδηγός προστασίας, φροντίδας και στήριξης των ηλικιωμένων ατόμων κατά τη διάρκεια της πανδημίας του SARS-COV-2, με έμφαση στις μονάδες
Τρεις (3) ανακοινώσεις στο 10o Πανελλήνιο Συνέδριο Μονάδων Κοινωνικής Φροντίδας ''Επ' Αρωγή'' (18-19 Οκτωβρίου 2021). Ηράκλειο (https://www.crete.gov.gr/press-releases/me-ti-syndiorganosi-tis-perifereias-kritis-to-10o-panellinio-synedrio-monadon-koinonikis-frontidas-ep-arogi/):
- Βαμβακάς Λ. (2021, Οκτώβριος 18-19). Παρεμβάσεις της Περιφέρειας Κρήτης για την προστασία και την ενίσχυση της αυτονομίας των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων-κοινωνική προστασία εν μέσω πανδημίας.
- Βοζικάκη, Μ., Καλαϊτζάκη, Α., Παπαδάκης, Α., & Φιλαλήθης, Τ. (2021, Ο ρόλος της μοναξιάς και της κοινωνικής απομόνωσης στην υγεία και ευεξία των ηλικιωμένων ατόμων: Προτάσεις και μέτρα αντιμετώπισης.
- Φουκάκη Ε. Μ., Παττακού- Παρασύρη, Β., Καλαϊτζάκη Α. (2021, Οκτώβριος 18-19). Κατ’ οίκον περιορισμός λόγω COVID-19: Επιπτώσεις στη ψυχική υγεία και γνωστική λειτουργικότητα των ηλικιωμένων.
Ένας (1) οδηγός: Βοζικάκη, Α. Παπαδάκης, Ε. Κουφάκης, & Α. Καλαϊτζάκη (Επιμ.): Οδηγός προστασίας, φροντίδας και στήριξης των ηλικιωμένων ατόμων κατά τη διάρκεια της πανδημίας του SARS-COV-2, με έμφαση στις μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων. Περιφέρειας Κρήτης.
Προβολή Ακαδημαϊκού ιδρύματος:
- https://www.in.gr/2021/02/05/greece/oxi-pia-monoi-programma-gia-ti-stiriksi-ilikiomenon-stin-kriti/
- https://www.crete.gov.gr/press-releases/ochi-pia-monoi-i-perifereia-kritis-eisagei-psifiakes-efarmoges-kai-paradidei-91-tablets-stis-monades-frontidas-ilikiomenon/
- https://www.cretewoman.gr/el/36774/el/37991/el/38244/paidikoi-stathmoi-tsi-tha-anoiksoin-ti-deitera-sa-prepei-na-inorizete.php

Άλλα αποτελέσματα

Διασύνδεση του Πανεπιστημίου με την κοινότητα και προσφορά υπηρεσιών
Καλύτερη κατανόηση των προβλημάτων των ηλικιωμένων και Απόκτηση εμπειρίας για τη βελτιστοποίηση της υλοποίησης παρόμοιων δράσεων
Ανάδειξη αναγκών εκπαίδευσης και αναγκών ευάλωτων ομάδων
Ενίσχυση της Εξωστρέφειας του Ακαδημαϊκού ιδρύματος
Ενίσχυση και διεύρυνση συνεργασιών (με Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση και άλλα ερευνητικά εργαστήρια)
Προβολή του έργου ερευνητικών εργαστηρίων του Ακαδημαϊκού ιδρύματος
Ενίσχυση εθελοντικών δράσεων