ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Το πρόγραμμα έχει διάρκεια 5 χρόνια και υλοποιείται σε δύο φάσεις. Στην Α’ φάση (2017-2020) πραγματοποιήθηκε εκτεταμένη διεπιστημονική έρευνα πεδίου σε συνεργασία με τους τοπικούς παραγωγούς και άλλους φορείς του νησιού, προκειμένου να καταγραφούν οι αγροτικές πρακτικές που εφαρμόζονται σήμερα στη Λήμνο, να αξιολογηθεί η κατάσταση της βιοποικιλότητας, των εδαφών και του τοπίου, να καταγραφούν οι παραδοσιακές μάντρες, να αναδειχθούν τα τοπικά προϊόντα και η άυλη κληρονομιά του τόπου. Σε συνεργασία με περισσότερους από 30 παραγωγούς πραγματοποιήθηκαν πιλοτικές δράσεις για την επιτόπια διατήρηση τοπικών ποικιλιών και τον εμπλουτισμό των βοσκοτόπων, σε συνδυασμό με την εφαρμογή μέτρων προστασίας των καλλιεργειών από τα αγριοκούνελα. Παράλληλα έγιναν σημαντικά βήματα προς τον σχεδιασμό ενός συστήματος παρακολούθησης της βιοποικιλότητας βάσει επιλεγμένων ειδών (βιοδεικτών) και πραγματοποιήθηκε πιλοτική μελέτη αξιολόγησης των μεταβολών του αγροτικού τοπίου στην περιοχή του Φακού. Περαιτέρω, διοργανώθηκαν εκπαιδευτικά σεμινάρια και εκδρομές για τους παραγωγούς του νησιού, πραγματοποιήθηκαν ανοιχτές ημερίδες συμμετοχικού σχεδιασμού και εκδηλώσεις ευαισθητοποίησης του κοινού, καθώς και εκπαιδευτικές δράσεις σε συνεργασία με σχολεία του νησιού. Μέσα από τις δράσεις αυτές, μπήκαν στέρεες βάσεις για την οικοδόμηση σχέσεων εμπιστοσύνης και την ενεργοποίηση ενός ευρέως δικτύου ανθρώπων και φορέων σε τοπικό επίπεδο.

Στη Β’ φάση (2020-2022) η προσπάθειά μας εστιάζει στη συγκρότηση, σε πρώτο επίπεδο, ενός εθελοντικού τοπικού δικτύου παραγωγών, που εφαρμόζουν ένα σύνολο καλών πρακτικών για τη βιοποικιλότητα και το τοπίο με στόχο την παραγωγή πιστοποιημένων προϊόντων ποιότητας. Η παρακολούθηση των πρακτικών και των εισροών/εκροών γίνεται μέσω εφαρμογών γεωργίας ακριβείας που έχουν σχεδιαστεί για τις ανάγκες των παραγωγών της Λήμνου –τη γεωχωρική βάση δεδομένων FarmGeoBalance και συνδεδεμένη εφαρμογή κινητού τηλεφώνου (smartphone app). Παράλληλα, δημιουργήσαμε το ιδιωτικό Σχήμα Πιστοποίησης «Αγροτική Παράδοση και Βιοποικιλότητα» μέσω του οποίου ελέγχεται η εφαρμογή φιλοπεριβαλλοντικών αγροτικών πρακτικών με στόχο την παραγωγή ποιοτικών τοπικών προϊόντων και σχεδιάσαμε το σήμα ποιότητας Terra Vita για τα πιστοποιημένα προϊόντα του δικτύου. Στο δίκτυο συμμετέχουν 12 γεωργοί και κτηνοτρόφοι και 2 τοπικές επιχειρήσεις μεταποίησης αγροτικών προϊόντων. Σημαντική καινοτομία της όλης προσπάθειας είναι το γεγονός ότι οι συνεργαζόμενοι παραγωγοί συμμετέχουν στη διαδικασία παρακολούθησης της κατάστασης της βιοποικιλότητας και των εδαφών, σε μια λογική «citizen science».

Σε δεύτερο επίπεδο, η ομάδα μας εργάζεται με στόχο τη συγκρότηση ενός ευρύτερου δικτύου, με τη μορφή τοπικού συμφώνου συνεργασίας, στο οποίο θα συμμετέχουν όλοι οι παραγωγικοί κλάδοι του νησιού (πρωτογενής τομέας, επιχειρήσεις μεταποίησης ή/και τυποποίησης αγροτικών προϊόντων, καταστήματα λιανικού ή/και χονδρικού εμπορίου, σούπερ μάρκετ, εστιατόρια και ξενοδοχεία) καθώς και τοπικοί φορείς (επιμελητήρια, ενώσεις, κ.ά.) με στόχο την προώθηση των πιστοποιημένων τοπικών προϊόντων Terra Vita και την εν γένει στήριξη της τοπικής παραγωγικής κουλτούρας.

Σε ευρύτερο επίπεδο, προωθείται η αξιοποίηση της ερευνητικής δουλειάς της Α’ φάσης με στόχο τη βελτίωση του θεσμικού πλαισίου και την ανάδειξη των παραδοσιακών πρακτικών και προϊόντων του πρωτογενή τομέα της Λήμνου. Σε αυτό το πλαίσιο, αναδεικνύεται η Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά του τόπου (εγγραφή του μελίχλωρου/μελίπαστου τυριού -2020- και των παραδοσιακών μαντρών -2022- στο Εθνικό Ευρετήριο ΑΠΚ), υποστηρίζεται η εγγραφή τοπικών ποικιλιών (ασπρομύτικο φασόλι, άφκος, λαφύρι, κριθάρι Παναγιάς, σουσάμι, γυφτοφάσουλο, κ.ά.) στον Εθνικό Κατάλογο του ΥΠΑΑΤ, έχει συνταχθεί και πρόκειται να υποβληθεί ο φάκελος για την αναγνώριση του μελίπαστου/μελίχλωρου τυριού ως Π.Ο.Π., έχει υποβληθεί επίσημο αίτημα αναγνώρισης της τοπικής φυλής προβάτου Λήμνου ως «σπάνια φυλή» με στόχο την επιδότηση της διατήρησής της από τους κτηνοτρόφους τους νησιού, και δημιουργούνται προδιαγραφές για την κατασκευή σύγχρονων, πρότυπων προβατοστασίων οικολογικής κατασκευής σε συνδυασμό με την επανάχρηση παραδοσιακών μαντρών ως βοηθητικά κτίσματα ή για αγρο-τουριστική χρήση.

Παράλληλα, με την υποστήριξη και συγχρηματοδότηση του Κυθηραϊκού Ιδρύματος Πολιτισμού και Ανάπτυξης (ΚΙΠΑ), υλοποιείται από τον Σεπτέμβριο του 2020 το Πρόγραμμα Βιώσιμης Γεωργίας Κυθήρων. Πρόκειται για δράση μεταφοράς τεχνογνωσίας από τη Λήμνο, που στοχεύει στη συγκρότηση τοπικού δικτύου ελαιοπαραγωγών στα Κύθηρα και την παραγωγή ποιοτικού ελαιολάδου που θα πιστοποιηθεί μέσω του σχήματος «Αγροτική Παράδοση και Βιοποικιλότητα» με το σήμα ποιότητας Terra Vita. Η προσπάθεια αυτή υποστηρίζεται από τους δύο ελαιουργικούς συνεταιρισμούς του νησιού και το δίκτυο αριθμεί 30 παραγωγούς στην πρώτη χρονιά λειτουργίας.