Περιγραφή
Οι προτεραιότητες που τίθενται στο συγκεκριμένο πρόγραμμα εστιάζουν στην προσωπική και κοινωνική ανάπτυξη των συμμετεχόντων μαθητών και μαθητριών και επικεντρώνεται στη δημιουργία συνθηκών για προσωπική δέσμευση και ενεργό εμπλοκή στα κοινά. Ταυτόχρονα, στοχεύουν στην κατανόηση των αξιών που μας ενώνουν και στην υιοθέτηση κοινών αξιών.
Με αυτά ως βάση ο προσανατολισμός του προγράμματος επικεντρώνεται στην ανάπτυξη της πολιτότητας μέσα από την οποία κάθε άνθρωπος μπορεί να επενδύσει στην ποιότητα της ζωής του, η οποία συνδέεται με τις κοινές αξίες και την βιώσιμη ανάπτυξη. Επιδιώκεται να μπορεί κάθε παιδί ως αυριανός πολίτης να είναι ικανό να διαχειριστεί διάφορα ζητήματα και να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες για την βιώσιμη ανάπτυξη.
Η οργάνωση του προγράμματος θα στηριχτεί στη συστημική προσέγγιση, μια θεωρία συστήματος-περιβάλλοντος με την οποία επιτυγχάνεται η διαδικασία συγκρότησης νοημάτων (Γκιβαλός, 2005). Έτσι, ξεκινώντας από το εγώ, θα οδηγηθούμε στο εμείς, με σκοπό να κατανοήσουμε τη θέση και το ρόλο μας μέσα σε ένα σύστημα. Αρχικά, της οικογένειας, της τάξης, του σχολείου, της κοινότητας, της πόλης, της χώρας, της Ευρώπης, του πλανήτη.
Σύνδεση με στόχους 4, 12, 13, 17
ΦΑΣΗ 1η: Προσωπική και κοινωνική ανάπτυξη
|
Ανάπτυξη και καλλιέργεια προσωπικών και κοινωνικών δεξιοτήτων
|
|
Μαθησιακή περιοχή
|
Προσωπική και κοινωνική ανάπτυξη
|
|
Μαθησιακοί στόχοι
|
· Να αναγνωρίζουν προσωπικά τος χαρακτηριστικά, απόψεις και επιλογές.
· Να καλλιεργήσουν ηθικές αξίες (αλληλεγγύη, υπευθυνότητα, ισότητα).
· Να αποκτήσουν ενσυναίσθηση.
· Να αναπτύξουν το αίσθημα του «ανήκειν».
· Να καλλιεργήσουν κοινωνικές δεξιότητες.
· Να συνεργάζονται σε ομαδικές δραστηριότητες.
|
Δραστηριότητες:
- Εγώ ως προσωπικότητα: παρουσίαση του εαυτού (προσωπικές επιλογές, έκφραση απόψεων, δημιουργία προφίλ κα).
- Εγώ ως μέλος μια ομάδας: οικογένεια, τάξη, σχολείο, γειτονιά, πόλη (παρουσίαση).
- Εγώ συνεργάζομαι: ευκαιρίες αλληλεπίδρασης στο πλαίσιο της τάξης, του σχολείου κα.
ΦΑΣΗ 2η: Προπαρασκευαστικές έννοιες
|
Ανάπτυξη και καλλιέργεια προσωπικών και κοινωνικών δεξιοτήτων
|
|
Μαθησιακή περιοχή
|
Μαθηματικά – Κοινωνικές επιστήμες
|
|
Μαθησιακοί στόχοι
|
· Να εξοικειωθούν με τις χρονικές και χωρικές έννοιες.
· Να κατανοούν και να χρησιμοποιούν λέξει και φράσεις οι οποίες περιγράφουν τη θέση, την απόσταση και την κατεύθυνση.
· Να χρησιμοποιούν εργαλεία γεωγραφίας όπως οι χάρτες και η υδρόγειος σφαίρα.
|
Δραστηριότητες:
- Επεξεργασία χρονικών εννοιών: χρονική ακολουθία, χρονογραμμή, παρατήρηση και αναγνώριση συνεχών αλλαγών στη φύση, στην κοινότητ, στη ζωή τους κα.
- Χωρική ευαισθητοποίηση: θέση-προσανατολισμός-κίνηση με βιωματικό τρόπο και STEM υλικό, επεξεργασία δισδιάστατων και τρισδιάστατων σχημάτων, μέγεθος-κλίμακα-προοπτική με συγκρίσεις αντικειμένων με κριτήριο την αλλαγή θέσης αντικειμένου, παρατηρητή και έπειτα και των δύο.
- Δημιουργία χαρτών: κατόψεις τάξης, σπιτιού, σχολείου, γειτονιάς.
ΦΑΣΗ 3η: Η γειτονιά του σχολείου μας
|
Επισκέψεις στην γειτονιά του σχολείου, παρατήρηση και καταγραφή προβλέψεων και παρατηρήσεων
|
|
Μαθησιακή περιοχή
|
Μαθηματικά – Φυσική Αγωγή – Κοινωνικές Επιστήμες
|
|
Μαθησιακοί στόχοι
|
· Να κατανοήσουν τι είναι η γειτονιά.
· Να χρησιμοποιούν τις αισθήσεις τους για να γνωρίζουν και να εκτιμούν το φυσικόπεριβάλλον.
· Μέσα από την παρατήρηση να γνωρίσουν τα σημεία κατατεθέν της γειτονιάς.
· Να αναπτύξουν την παρατηρητικότητα τους και να εμβαθύνουν στο θέμα ενδιαφέροντος.
· Να μάθουν μέσα από το βίωμα.
· Να αναγνωρίζουν έργα του ανθρώπου στην περιοχή τους.
|
Δραστηριότητες:
- Περίπατος στη γειτονιά του σχολείου: ενεργοποίηση των αισθήσεων για την παρατήρηση και την καταγραφή όσων θεωρεί κάθε παιδί σημαντικά.
- Χρήση εργαλείων καταγραφής: φωτογραφική μηχανή, μαγνητόφωνο, χρώματα, μολύβια και χαρτί.
- Περίπατος στη γειτονιά του σχολείου με τη χρήση χάρτη από το google earth.
- Παρατήρηση της γειτονιάς του σχολείου από ψηλά (google earth): χρώματα που κυριαρχούν.
- Συλλογή δεδομένων από τη γειτονιά του κάθε παιδιού (ατομική εργασία με την υποστήριξη των γονέων).
- Διαδικτυακό παιχνίδι: Σύννεφο με λέξεις για τη γειτονιά.
- Αξιολόγηση καταγραφών από τις γειτονιές και ομαδοποίηση όσων μας αρέσουν και προτάσεις για το τι θέλουμε να αλλάξουμε.
ΦΑΣΗ 4η: Γνωριμία με τη πόλη μου
|
Επισκέψεις στην πόλη μας, παρατήρηση και καταγραφή προβλέψεων και παρατηρήσεων
|
|
Μαθησιακή περιοχή
|
Μαθηματικά, Γλώσσα, Κοινωνικές επιστήμες,
Φυσικές επιστήμες
|
|
Μαθησιακοί στόχοι
|
· Να γνωρίσουν τι είναι η πόλη και τα επιμέρους στοιχεία που συνθέτουν μία πόλη.
· Να παρατηρήσουν και να καταγράψουν όσα παρατηρούν.
· Να αναπτύξουν τις γνώσεις τους μέσα από το βίωμα και την παρατήρηση.
· Να μπορούν να περιγράψουν και να εκφράσουν τις παρατηρήσεις τους.
· Να μπορούν να συνάγουν συμπεράσματα.
· Να χρησιμοποιούν τις αισθήσεις τους για να γνωρίζουν και να εκτιμούν το φυσικό περιβάλλον.
· Να αναγνωρίζουν έργα του ανθρώπου στην περιοχή τους.
|
Δραστηριότητες:
- Οι γειτονιές μας... μια πόλη: με τις καταγραφές των παιδιών και τον εντοπισμό αυτών στο google earth προέκυψε η πόλη μας, το Ηράκλειο. Με τον τρόπο αυτό εντοπίσαμε τα όρια της πόλης μας.
- Εμείς και η πόλη μας: Περιήγηση με το σχολικό στα όρια της πόλης, Ανατολή, Δύση, Βορράς, Νότος.
- Πρώτη επίσκεψη: εξερεύνηση στο κέντρο της πόλης.
- Δεύτερη επίσκεψη: Ανατολή και Βορράς, εξερεύνηση στο λιμάνι και τον παραλιακό δρόμο.
- Τρίτη επίσκεψη: Δύση και Νότος, εξερεύνηση σε περιοχές απομακρυσμένες από το κέντρο.
Για τις επισκέψεις ακολουθήσαμε τα εξής:
- Καταγραφή: Τι βλέπω, τι ακούω, τι μυρίζω. Τι είναι αυτό που θέλω να κρατήσω και τι όχι, προκύπτουν προβλήματα που τα ίδια τα παιδιά ανακαλύπτουν...
- Εντοπίσμός ανθρώπινου και φυσικού στοιχείου.
- Συγκρίσεις περιοχών μέσα στην πόλη.
- Ερευνούμε προβλήματα κατοίκων της πόλης (Συνεντεύξεις από γονείς, φίλους).
- Παρουσίαση των προβλημάτων.
- Βλέπουμε πώς ήταν η πόλη στο παρελθόν και την συγκρίνουμε με το τώρα. Διακρίνουμε την παρέμβαση του ανθρώπου.
ΦΑΣΗ 5η: Γνωριμία με άλλες πόλεις
|
Γνωρίζουμε άλλες πόλεις της χώρα μας, αλλά και του κόσμου
|
|
Μαθησιακή περιοχή
|
Κοινωνικές Επιστήμες, ΤΠΕ
|
|
Μαθησιακοί στόχοι
|
· Να γνωρίσουν κι άλλες πόλεις, τόσο της χώρας μας, όσο και άλλων χωρών.
· Να επικοινωνούν και να συνεργάζονται με τη χρήση εφαρμογών διαδικτύου (γραπτή, ηχητική ή μέσω βίντεο επικοινωνία).
· Να συνειδητοποιήσουν ότι οι ΤΠΕ σχεδιάζονται με σκοπό την κάλυψη αναγκών του ανθρώπου.
|
Δραστηριότητες:
- Γνωριμία με άλλες πόλεις:
- Χρήση ΤΠΕ για να περιηγηθούμε σε άλλες πόλεις. Παρατήρηση και έκφραση.
- Επικοινωνία με ανθρώπους που ζουν εκεί για ανταλλαγή απόψεων και εμπειριών για την πόλη.
- Εντοπίζω ομοιότητες και διαφορές.
- Εμπνέομαι για το τι θα ήθελα να υπάρχει στην πόλη μου.
ΦΑΣΗ 6η: Καλλιέργεια της πολιτότητας
|
Ενεργός πολίτης
|
|
Μαθησιακή περιοχή
|
Κοινωνικές Επιστήμες, Βασικές δεξιότητες
|
|
Μαθησιακοί στόχοι
|
· Να κατανοήσει ότι το φυσικό περιβάλλον επηρεάζει τη ζωή και τις συνήθειες των αθρώπων.
· Να κατανοήσει ότι οι πράξεις των ανθρώπων επηρεάζουν τι περιβάλλον.
· Να υιοθετούν στάσεις και συμπεριφορές που ενισχύουν την προστασία του περιβάλλοντος.
· Να συμμετέχει στη λήψη αποφάσεων.
· Να αναγνωρίσουν τις δυνατότητες που έχουν για να συμβάλλουν θετικά στο ζήτημα της προστασίας του περιβάλλοντος.
· Να αρχίσουν να συνειδητοποιούν ότι με τις πράξεις τους μπορούν να συμβάλλουν στο κοινωνικό σύνολο.
· Να διακρίνουν συμπεριφορές που θέτουν σε κίνδυνο το φυσικό περιβάλλον.
|
Δραστηριότητες:
- Εγώ ως μέρος ενός συστήματος:
- Συζήτηση των καταγραφών και δεδομένων που έχουμε συλλέξει.
- Εντοπισμός της επίδρασης του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον και προτάσεις για αλλαγή συμπεριφοράς.
- Εντοπισμός προβλημάτων που αφορούν όλους μας.
- Εγώ ως ενεργός πολίτης:
- Αναστοχασμός του τι μπορώ να κάνω εγώ.
- Εμπλοκή με συνεργάτες από το Δήμο και από τα ΚΠΕ.
- Γνωριμία με φορείς που ασχολούνται με την προστασία του περιβάλλοντος. (WWF, GREENPEACE).
ΦΑΣΗ 7η: Βιωσιμότητα της πόλης
|
Τι μπορώ να κάνω εγώ!
|
|
Μαθησιακή περιοχή
|
Κοινωνικές Επιστήμες
|
|
Μαθησιακοί στόχοι
|
· Να υιοθετούν στάσεις και συμπεριφορές που ενισχύουν την προστασία του περιβάλλοντος.
· Να προτείνουν δράσεις και πρωτοβουλίες για τη φροντίδα του φυσικού περιβάλλοντος μέσα και έξω από την πόλη.
· Να αντιληφθούν τα απορρίμματα ως αποτέλεσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας.
· Να διακρίνουν συμπεριφορές που θέτουν σε κίνδυνο τα φυτά και τα δέντρα.
· Να αναγνωρίσουν τις δυνατότητες που έχουν για να συμβάλλουν θετικά στο ζήτημα της προστασίας του περιβάλλοντος.
· Να εντοπίσουν κατάλληλα μέτρα προστασίας ανάλογα με τις περιστάσεις.
· Να εξοικειωθούν με στρατηγικές μείωσης, επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης απορριμμάτων.
· Να αρχίσουν να συνειδητοποιούν ότι με τις πράξεις τους μπορούν να συμβάλλουν στο κοινωνικό σύνολο.
· Να εντοπίζουν κατάλληλα μέτρα προστασίας ανάλογα με τις περιστάσεις.
|
Δραστηριότητες:
- Πως μπορώ να βελτιώσω την πόλη μου:
- Καταγραφή των απορριμάτων που προκαλεί ο καθένας από εμάς ξεχωριστά.
- Μείωση απορριμάτων και επαναχρησιμοποίηση όσων μπορώ.
- Υιοθέτηση στάσεων βιώσιμης ανάπτυξης στο σχολείο και στο σπίτι.
- Πρόταση σε αρμόδιους φορείς για αλλαγή πολιτικής (πάρκα, ανακύκλωση, απορρίματα, καθαριότητα, φροντίδα)
- Δημοσίευση προσπάθειας με μηνύματα (έκφραση, δημιουργία σποτ μηνύματος).
- Εκδηλώσεις διάχυσης επιτευγμάτων για την ευαισθητοποίηση και άλλων ανθρώπων.
- Συμμετοχή στη μαθητική εβδομάδα δράσης.
Αποτελέσματα / επίδραση
Από την προσχολική ηλικία τα παιδιά αναπτύσσουν τα χαρακτηριστικά εκείνα που θα αποτελέσουν μεγαλώνοντας τα στοιχεία της προσωπικότητάς τους. Ως εκ τούτου η εμπλοκή τους σε προγράμματα που προσφέρουν την ευκαιρία για προσωπική και κοινωνική ανάπτυξη παράλληλα με την καλλιέργεια βασικών δεξιοτήτων και το συνδιασμό με δράσεις για τη βιώσιμη ανάπτυξη, κατά τη διάρκεια της φοίτησής τους στην υποχρεωτική εκπαίδευση, θεωρείται ότι συμβάλει στη διαμόρφωση των αυριανών πολιτών. Για να έχουμε βιώσιμες πόλεις απαιτείται η εμπλοκή των παιδιών σε προγράμματα καλλιέργειας της πολιτότητας ώστε να γίνουν ενεργοί πολίτες και να διακρίνουν ότι όλοι μοιραζόμαστε κοινές αξίες για ένα ποιοτικό μέλλον.
Η μικρή ηλικία αποτελεί την κατάλληλη περίοδο ευαισθητοποιήσης των παιδιών σε θέματα πολιτότητας, καθώς η θεωρία γίνεται βίωμα και επιδιώκεται να γίνει στάση ζωής. Σημαντικό ρόλο στην όλη προσπάθεια διαδραματίζει και το ευρύτερο οικογενιακό και κοινωνικό περιβάλλον. Στόχος μας είναι να μην ευαισθητοποιήσουμε μόνο τα παιδιά αλλά και τις οικογένειες τους, ώστε να επιτευχθεί η προώθηση, η ενίσχυση, αλλά και η διατήρηση τέτοιων πρακτικών εις το διηνεκές, σε ένα ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο. Το πρόγραμμα αποσκοπεί αρχικά στο να αντιληφθούν τα παιδιά οτι είναι μέρος ενος ευρύτερου συστήματος, της πόλης, να κατανοήσουν οτι οι πράξεις τους επηρεάζουν την πόλη, αλλά και οτι τα ίδια επηρεάζονται απο την ευρυθμη ή μη λειτουργία αυτού του συστήματος, καθώς όλα τα μέρη του είναι αλληλένδετα. Ως εκ τούτου οι δραστηριότητες που υλοποιούνται, αρχικά βοηθούν τα παιδιά να γνωρίσουν τα βασικά χαρακτηριστικά της πόλης που ζουν και κυρίως να αντιληφθουν, οτι η πόλεις διακρίνονται απο φυσικό και ανθρώπινο στοιχείο. Χρησιμοποιώντας τεκμήρια που αποτυπώνουν πως ήταν στο παρελθόν η πόλη τους, αλλά και συγκρίσεις με άλλες πόλεις που βρίσκονται στην χώρα τους ή σε άλλες χώρες, θα εντοπίσουν την επίδραση του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον, θα προβληματιστούν σε σχέση με τους λόγους για τους οποίους ο άνθρωπος επενέβη στην φύση και θα εντοπίσουν τελικά τα προβλήματα που προκύπτουν λόγω των παραπάνω σην ζωή του ανθρώπου στην πόλη του, σήμερα.
Έχοντας ως κριτήριο την υγεία και την ευημερία του συνόλου, θα εντοπίσουμε τα προβλήματα που θεωρούμε σημαντικά και θα αναδείξουμε την σημαντικότητα της δράσης για την αλλαγή. Ξεκινώντας απο τον εαυτό και την οικογένεια μας, θα αναζητήσουμε τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζουμε αρνητικά το περιβάλλον σαν μονάδες και θα αναζητήσουμε τους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να δραστηριοποιηθούμε για να αλλάξουμε προς το καλύτερο τις πρακτικές μας (πχ. Ανακύκλωση, χρήση μέσων μαζικής κυκλοφορίας κα). Έπειτα, θα διευρύνουμε το πεδίο έρευνας μας στο επίπεδο της πόλης. Θα αναζητήσουμε με την ομάδα των παιδιών τρόπους με τους οποίους μπορούν να δράσουν ως πολίτες για την λύση ή την καλύτερη δυνατή διαχείριση ενός προβλήματος που αφορά την πόλη μας. Έτσι αναγκαία θα γνωρίσουμε, θα ενημερωθούμε και θα αλληλεπιδράσουμε με παγκόσμιες οργανώσεις υπερ της βιωσιμωτητας των πόλεων, θα πραγματοποιηθεί ανταλλαγή ιδεών και καλών πρακτικών με άλλες χώρες. Ως εκ τούτου, τα παιδιά θα κατανοήσουν το δικαίωμα, την ικανότητα τους και ταυτόχρονα την αναγκαιότητα να δρουν όντας μέλη του συστήματος, για να διεκδικήσουν καλύτερες συνθήκες ζωής για το άτομο, την πόλη, το περιβάλλον. Έσι το παιδί μαθαίνει να διεκδικέι ποιότητα στην ζωή του, μέσα απο την ουσιαστική δράση. Δεν ακολουθεί πυθήνεια πρακτικές που προκύπτουν απο πολιτικές δράσεις και προγράμματα. Αντίθετα συμμετέχει ενεργά σε όσα διαδραματίζονται στο σύστημα στο οποίο ανήκει, προβληματίζεται και αναγνωρίζει τα προβλήματα που υπάρχουν και επηρρεάζουν την ζωή του ως μονάδα ενος ευρύτερου συνόλου. Το πιο σημαντικό όμως είναι οτι αναλαμβάνει δράση καθώς, μαθαίνει να αναζητά τον τρόπο με τον οποίο θα επιτύχει να διεκδικήσει τα διακαιώματα του για υγεία και ευημερία στο επίπεδο της μικροκοινωνίας που ζει. «Απο μικρές αλλαγές, προκύπτουν τα μεγάλα θαύματα». Καλλιεργώντας λοιπόν αξίες που καθιστούν το μικρό παιδί ενεργό πολίτη επιδιώκουμε μεγαλώνοντας να κατανοήσει την δύναμη του σαν μέλος του συστήματος, να δράσει και τελικά να επιτύχει ένα καλύτερο μέλλον για όλους μας, που πληροί τις προδιαγραφές για πόλεις βιώσιμες, και ποιότητα ζωής.
Συνεργασίες
Κατά την υλοποιηση του προγράμματος πραγματοποιηθηκαν συνεργασίες με το Δίκτυο ΚΠΕ Ελευθερίου Κορδελιού και Βερτίσκου, το ΚΠΕ Ανωγείων,το ΚΠΕ Αρχανών, Greenpeace, Δήμος Ηρακλείου, Αντιδημαρχεία Περιβάλλοντος.
ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ
Ελένη Λευκαδίτη, Ελίνα Κιαουλιά, Μαρίνα Χουρδάκη, Ελευθερία Χριστουλάκη, Ραφαέλα Καλογιαννάκη
