ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Το πρόγραμμα FRESHAIR4Life αποτελεί μια 4ετή ΕυρωπαΪκή δράση που στοχεύει στη διακοπή και μη έναρξη του καπνίσματος στους νεαρούς εφήβους, ηλικίας 14-21 ετών. Στο πρόγραμμα συμμετέχουν Πανεπιστήμια από 5 χώρες, με εκπρόσωπο της Ελλάδας την ομάδα του Τμήματος Κοινωνικής Ιατρικής του Πανεπιστημίου Κρήτης. Η δραστηριοποίηση της ομάδας είναι στο Νομό Ηρακλείου, Κρήτης. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει συμμετοχή των ίδιων των εφήβων, προκειμένου να εντοπισθούν οι αντιλήψεις και οι απόψεις τους για το κάπνισμα καθώς και οι λόγοι για τους οποίους ξεκινάνε το κάπνισμα και πώς θεωρούν οι ίδιοι ότι μπορούν να προστατευθούν από την έκθεσή τους στο κάπνισμα. Ταυτόχρονα εμπλέκονται οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί, άτομα από το χώρο της Υγείας, από τη διεύθυνση της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και από την Περιφέρεια Κρήτης δίνοντας τα δικά τους βιώματα πάνω στο θέμα του καπνίσματος. Οι πληροφορίες αντλήθηκαν από τους ανωτέρω τόσο με ποσοτικές (ερωτηματολόγια) όσο και με ποιοτικές μεθόδους (συνεντεύξεις, ομαδικές συζητήσεις). Καινοτόμος ποιοτική δράση του προγράμματος που αφορά τους εφήβους αποτέλεσε η μέθοδος "Photovoice". Με τη μέθοδο αυτή κινητοποιήθηκαν οι ίδιοι οι έφηβοι είτε ατομικά είτε ομαδικά στο να βρουν και να φωτογραφήσουν σκηνές από την καθημερινότητά τους που να αφορούν το κάπνισμα. Στη συνέχεια οι φωτογραφίες τυπώθηκαν και οι μαθητές δημιούργησαν ένα μικρό πόστερ με έναν δικό τους τίτλο και ένα μικρό μήνυμα που θα ήθελαν να μεταδόσουν. Η δράση ολοκληρώθηκε με ανάλυση της εικόνας και του μηνύματος από τον ίδιο τον έφηβο και περαιτέρω συζήτηση από τους υπόλοιπους συμμετέχοντες. Στη δράση αυτή συμμετείχαν 27 μαθητές που με ενθουσιασμό ανέδειξαν τη δημιουργικότητά τους. Σε δεύτερη φάση, το πρόγραμμα περιλάμβανε την επιλογή μιας δράσης που έχει μικρό κόστος, είναι εύκολα εφαρμόσιμη και θεωρείται ότι θα έχει αποτελεσματικότητα στο να μειωθεί η επίπτωση του καπνίσματος στους εφήβους. Η δράση που επιλλέχθηκε από την Ελληνική ομάδα και πραγματοποιήθηκε σε σχολεία της πόλης του Ηρακλείου ονομάζεται "Πρόθεση Υλοποίησης" (Implementation Intention). Η δράση αυτή βασίστηκε σε αντίστοιχη δράση στην Αγγλία (INTENT, Smoking Prevention Program) και είχε ως σκοπό να φτιάξει ο ίδιος ο έφηβος ένα ολοκληρωμένο πλάνο για το πώς να αρνηθεί την έναρξη καπνίσματος. Ενδιαφέρον για συμμετοχή και εμπλοκή στο πρόγραμμα δήλωσαν 32 καθηγητές από 6 διαφορετικά σχολεία. Οι καθηγητές αρχικά εκπαιδεύτηκαν από μέλη της ομάδας του Τμήματος Κοινωνικής Ιατρικής του Πανεπιστηίου Κρήτης στο πώς να καθοδηγήσουν τους έφηβους μαθητές να φτιάξουν το Προσωπικό τους Πλάνο για να αρνηθούν το κάπνισμα και στη συνέχεια το εφάρμοσαν σε πάνω από 600 μαθητές. Το ώφελος του προγράμματος μπορεί να εντοπιστεί σε δύο βασικούς πυλώνες.Το πρώτο ώφελος αφορά άμεσα τους εφήβους. Αρχικά, τους δίνεται η δυνατότητα να ακουστούν οι φωνές τους, κάτι το οποίο δε συμβαίνει συχνά, και να νιώσουν ότι συμμετέχουν ενεγά στην προσπάθεια μείωσης της επίπτωσης του καπνίσματος. Ταυτόχρονα οι μαθητές εμπλέκονται ενεργά στην προώθηση μηνυμάτων κατά του καπνίσματος με ένα δημιουργικό και βιωματικό τρόπο και όχι με το να είναι απλοί αποδέκτες. Το δεύτερο ώφελος του προγράμματος είναι η δημιουργία μιας ομάδας καθηγητών που θα μπορούν σε τακτική βάση να εφαρμόζουν τη δράση "Πρόθεση Υλοποίησης" κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους. Οι καθηγητές, μάλιστα, καθίστανται ικανοί να εκπαιδεύσουν μελλοντικά συναδέλφους (Teach the Teacher Model) δημιουργώντας σταδιακά μία όλο και μεγαλύτερη ομάδα. Έτσι δημιουργούνται συνθήκες για συνεχή εκπαίδευση και καθοδήγηση των μαθητων για αντι-καπιστικές πρακτικές σε διαχρονικό επίπεδο. Και αυτό επιτυγχάνεται με ενεργή κινητοποίηση των μαθητών, ξεφεύγωντας από τις συνηθέστερες μέχρι σήμερα πρακτικές με διαλέξες ενημέρωσης. Ολοκληρώνοντας, το πρόγραμμα αναδυκνύει τον καίριο ρόλο του σχολείου και του εκπαιδευτικού για τη θωράκιση των εφήβων με αντικαπνιστικές πρακτικές. Είναι ένα βήμα που μας φαίρνει σταδιακά πιο κοντά στο όραμα μιας "Smoke-free" κοινωνίας.