Στην Προστατευόμενη Περιοχή της Λίμνης Παμβώτιδας (“NATURA 2000” GR2130005 και GR2130012), απαντώνται δεκάδες, μικροί, μόνιμοι και εποχιακοί, φυσικοί και τεχνητοί υγρότοποι, τα λιμνία. Στο κέντρο του λεκανοπεδίου κυριαρχεί η Λίμνη Παμβώτιδα, που άλλοτε καταλάμβανε πολύ μεγαλύτερη έκταση από τη σημερινή, ενώ η αποξήρανση της γειτονικής Λίμνης Λαψίστας κατά τη δεκαετία του 1950 διαμόρφωσε τη σημερινή εικόνα της περιοχής. Δεκάδες λιμνία διατηρούνται σε όλο το λεκανοπέδιο, αποτελώντας αναπόσπαστο κομμάτι του αγροτικού μωσαϊκού που έχει διαμορφωθεί από την χρόνια εκτατική βόσκηση.
Τα τελευταία χρόνια, το φυσικό περιβάλλον της Π. Π. της Λίμνης Παμβώτιδας αλλάζει με γρήγορους ρυθμούς με αποτέλεσμα τα λιμνία να απειλούνται άμεσα. Πολλοί από τους μικρούς υγροτόπους επιβαρύνονται σημαντικά εξαιτίας της γεωργικής δραστηριότητας και της επακόλουθης αγροχημικής ρύπανσης, ενώ περαιτέρω υποβάθμιση προκαλείται και από την εναπόθεση διάφορων οικιστικών (κατασκευαστικών) και κτηνοτροφικών αποβλήτων. Επιπλέον, η αστικοποίηση που λαμβάνει χώρα στο λεκανοπέδιο αλλά και οι παράνομες επιχωματώσεις (μπαζώματα) εντείνουν τον κίνδυνο συρρίκνωσης ή και εξαφάνισης των λιμνίων. Τέλος, η απερίσκεπτη εισαγωγή ξενικών ψαριών από ιδιώτες σε μεγάλο αριθμό λιμνίων, είτε διαταράσσει τις θέσεις ωοτοκίας των αυτόχθονων ειδών αμφιβίων είτε οδηγεί στη θήρευση των αυγών τους από τα ξενικά αυτά είδη υπονομεύοντας τόσο τη συνολική βιοποικιλότητα των λιμνίων όσο και την πολύ σημαντική ενδοειδική προσαρμοστική ποικιλότητα.
Τα λιμνία αποτελούν ενδιαιτήματα μεγάλης οικολογικής σημασίας, αφού συντηρούν μεγάλο αριθμό ειδών πανίδας (ασπόνδυλα, αμφίβια, ερπετά, πουλιά, μικροθηλαστικά) παρέχοντας παράλληλα θέσεις αναπαραγωγής. Ταυτόχρονα προσφέρουν ποικίλες οικοσυστημικές υπηρεσίες όπως είναι η απομάκρυνση ρύπων από το νερό, βελτιώνοντας την ποιότητά του, η χρήση τους ως τοπικές πηγές νερού, ιδίως σε περιπτώσεις μακρόχρονης ξηρασίας, βοηθώντας στην κάλυψη των αναγκών των κοινοτήτων, της γεωργίας και της κτηνοτροφίας και η συμβολή στη συγκράτηση του νερού και στον εμπλουτισμό των υπόγειων νερών. Επίσης, συνεισφέρουν στη διαμόρφωση του μικροκλίματος της περιοχής και βοηθούν στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων των επικίνδυνων καιρικών φαινομένων, που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή, ενώ προσφέρουν και ευκαιρίες αναψυχής, ενισχύοντας την ελκυστικότητα και την επισκεψιμότητα μιας περιοχής, συμβάλλοντας στην τοπική οικονομία και ανάπτυξη, καθώς και στη συνολική ποιότητα ζωής των κατοίκων.
Το Πακέτο Εργασίας (Π.Ε.) «Δράσεις προστασίας και διατήρησης ειδών αμφιβίων και ερπετών κοινοτικού ενδιαφέροντος σε μικρούς υγροτόπους (μόνιμα και εποχιακά λιμνία)»[1], που υλοποίησε η Μονάδα Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών Ηπείρου του Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α., σε συνεργασία με την επιστημονική ομάδα του Εργαστηρίου Μοριακής Οικολογίας & Γενετικής της Διατήρησης του Τμήματος Βιολογικών Εφαρμογών και Τεχνολογιών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, επικεντρώθηκε στον εντοπισμό των μικρών μόνιμων και εποχικών λιμνίων της Π.Π. της λίμνης Παμβώτιδας, την χαρτογραφική αποτύπωση των λιμνίων που χρησιμοποιούνται ως θέσεις αναπαραγωγής των ειδών αμφιβίων και ερπετών κοινοτικού ενδιαφέροντος, τη διερεύνηση της κατάστασης διατήρησης των πληθυσμών των αμφιβίων, καθώς και στον εντοπισμό λιμνίων που χρήζουν άμεσης αποκατάστασης [2].
Ειδικά οι στόχοι του παρόντος έργου ήταν:
Η λεπτομερής καταγραφή και η εξάπλωση των ειδών αμφιβίων και ερπετών σε μόνιμα και εποχιακά λιμνία της περιοχής ευθύνης του τέως Φ.Δ.Λ.Π.Ι.
Η εκτίμηση της έκτασης υποβάθμισης και των πιέσεων που δέχονται τα λιμνία και συσχέτισή τους με την παρουσία ή απουσία των ειδών στόχων.
Η ανάληψη δράσεων διατήρησης και αποκατάστασης του υφιστάμενου δικτύου των μικρών υγροτόπων (λιμνίων) στην Π.Π. Λίμνης Παμβώτιδας.
Η βελτίωση του επιπέδου ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού σε σχέση με τη βιοποικιλότητα των μικρών υγροτόπων (λιμνίων), τη σημασία των μόνιμων και εποχικών λιμνίων για τις οικοσυστημικές υπηρεσίες που παρέχουν, αλλά και των κινδύνων που συνεπάγεται η εισαγωγή ψαριών.
Η ανάληψη δράσεων διατήρησης και αποκατάστασης του υφιστάμενου δικτύου των μικρών υγροτόπων (λιμνίων) στην Π.Π. Λίμνης Παμβώτιδας, στην οποία και εστιάζει η παρούσα συμμετοχή, πραγματοποιήθηκε από την Μ.Δ.Π.Π.Η. στο πλαίσιο του των Παραδοτέων του Π.Ε. 4.1. για την καταγραφή και τον εντοπισμό λιμνίων που χρήζουν άμεσης αποκατάστασης της Π.Π. Λίμνης Παμβώτιδας και την ανάληψη πιλοτικών δράσεων προστασίας και διατήρησης τους (απομάκρυνση στερεών απορριμμάτων, απομάκρυνση ψαριών, κ.λπ.). Συγκεκριμένα απομακρύνθηκαν επιχωματώσεις και στερεά απορρίμματα από δύο (2) επιλεγμένα λιμνία με απώτερο σκοπό την αποκατάσταση και την ανάδειξή τους, καθώς και την ανάκαμψη και την προστασία της βιοποικιλότητας που διαβιεί σε αυτά. Παράλληλα, υλοποιήθηκαν δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού σχετικά με τη σημασία των λιμνίων της λίμνης Παμβώτιδας και τη βιοποικιλότητα αυτών, με την παραγωγή έντυπου υλικού (τρίπτυχο ενημερωτικό φυλλάδιο και ενημερωτική αφίσα), ενώ πραγματοποιήθηκε και η παραγωγή ενός ενημερωτικού σποτ-βίντεο για την προβολή του στα τοπικά Μ.Μ.Ε. και Μ.Μ.Δ.
[1] Π.Ε. 4.1., στο πλαίσιο υλοποίησης του Υποέργου 1 της Πράξης «Διαχειριστικές Δράσεις προστατευόμενων περιοχών, ειδών και οικοτόπων στην περιοχή ευθύνης του τέως Φορέα Διαχείρισης Λίμνης Παμβώτιδας Ιωαννίνων» με Κωδικό ΟΠΣ 5033228 του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη 2014-2020»
[2] Η προτεινόμενη δράση είναι σε συμφωνία με το Πλαίσιο Δράσεων Προτεραιότητας (PAF) και εντάσσεται στη δραστηριότητα «(13) Διαχειριστικά μέτρα διατήρησης: συντήρηση & βελτίωση της καλής κατάστασης διατήρησης των ειδών» στον κωδικό 1d-13 της ομάδας μέτρων G.1.d Μέτρα Προτεραιότητας για τους οικότοπους και τα είδη της Natura 2000 των υγροτόπων.
