Σχέδια μαθήματος

Το παρών σχέδιο μαθήματος υλοποιείται τα τελευταία 3 σχολικά έτη στην τάξη της Α Λυκείου στο ΓΕΛ Μοχού. Το σχέδιο μαθήματος κάθε χρόνο βελτιώνεται μέσα από τον κριτικό αναστοχασμό του εκπαιδευτικού καθώς και τις παρατηρήσεις των μαθητών που το αξιολογούν μέσω ερωτηματολογίου. Στηρίζεται στον 12ο στόχο της Βιώσιμης Ανάπτυξης με σκοπό την προώθηση της υπεύθυνης παραγωγής αλλά και κατανάλωσης.

Το σχέδιο μαθήματος μπορεί να αξιοποιηθεί από τους εκπαιδευτικούς στο μάθημα Πολιτική Παιδεία της Α ΓΕΛ και ΕΠΑΛ στην Ενότητα 10.6 «Κοινωνικές και μεικτές Επιχειρήσεις» (Μάραντος & Θεριανός, 2014).

Ειδικοί σκοποί Σχεδίου

Σε επίπεδο γνώσεων:

• Οι μαθητές να διακρίνουν την κοινωνική επιχείρηση και τα χαρακτηριστικά της σε σχέση με τις κοινές επιχειρήσεις

Σε επίπεδο δεξιοτήτων:

• Οι μαθητές μέσα από μελέτη αληθινών κοινωνικών επιχειρήσεων να αξιολογούν τα χαρακτηριστικά μιας κοινωνικής επιχείρησης
• Οι μαθητές να σχεδιάσουν μια εικονική κοινωνική επιχείρηση με βάση τους στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης

Σε επίπεδο στάσεων:

• Οι μαθητές να  προτίθενται θετικά για την κοινωνική επιχειρηματικότητα ως μέσο για την βιώσιμη ανάπτυξη της τοπικής κοινωνίας.

Παιδαγική φιλοσοφία: Το σχέδιο μαθήματος αναπτύχθηκε με βάση την φιλοσοφία της Εκπαίδευσης για την Βιώσιμη / Αειφόρο Ανάπτυξη (ΕΑΑ) και συγκεκριμένα τους έξι μαθησιακούς στόχους (UNESCO, n.d. ∙ Makrakis & Kostoula–Makraki, 2014), τις 10 δεξιότητες του 21 αιώνα (Makrakis & Kostoula –Makraki, 2014), τους τέσσερις πυλώνες της ΕΑΑ (Makrakis & Kostoula –Makraki, 2014)  καθώς και τον 12 στόχο της Βιώσιμης Ανάπτυξης. Στηρίζεται σε ένα μοντέλο μάθησης με βάση την κριτική και χειραφετική οπτική της βιωματικής και εποικοδομιστικής μάθησης (Makrakis & Kostoula-Makraki, 2012).

Αξιοποιήση ΤΠΕ: Αξιοποιήθηκαν οι Τ.Π.Ε. με βάση το χειραφετικό γνωσιακό ενδιαφέρον (Μακράκης, 2012 ∙ Habermas, 1972) όπου οι μαθητές αλληλοεπιδρούν και συνεργάζονται για την επίλυση αυθεντικών προβλημάτων και στοχάζονται κριτικά για το κοινωνικό-οικονομικό πλαίσιο στο οποίο δρουν. Εργαλεία: Διαδραστικό βίντεο (κατασκευάστηκε στην πλατφόρμα e-me), διαδίκτυο/ιστοσελίδες/βίντεο, Διαδραστικό παιχνίδι (Κατασκευάστηκε στο εργαλείο web2 learningaps.org), Παιχνίδι καταιγισμού ιδεών (κασκευάστηκε στο web2 εργαλείο Web2 answergarden), οι μαθητές απαντούν συνεργατικά σε google docs/slides, ερωτηματολόγιο google form.

Διεπιστημονικότητα σχεδίου μαθήματος

Η διεπιστημονικότητα μπορεί να αξιοποιηθεί ανάλογα με τις κοινωνικές επιχειρήσεις που θα επιλέξει ο εκπαιδευτικός για τις μελέτες περίπτωσης και έτσι δίνεται ευελιξία σε κάθε εκπαιδευτικό που θα ήθελε να το υλοποιήσει. Το εκπαιδευτικό σενάριο προτείνει ΚοινΣεπ που αφορούν την ανακύκλωση, την εκπαίδευση και την ψυχαγωγία. Επίσης η δημιουργία της εικονικής επιχείρησης συνδέεται με γνώσεις μάρκετινγκ και επιχειρηματικότητας.

Διασύνδεση σχεδίου με τους έξι μαθησιακού στόχους για την Βιώσιμη Ανάπτυξη

Μαθαίνω να γνωρίζω:  Το εκπαιδευτικό σενάριο μέσω της μελέτης περίπτωσης πραγματικών κοινωνικών επιχειρήσεων έρχεται σε επαφή με αληθινά δεδομένα που συμβάλουν να οικοδομήσουν οι μαθητές γνώση που σχετίζεται με την προοπτική της αειφορίας 
Μαθαίνω να είμαι: Οι μαθητές καλούνται να παρατηρήσουν συμπεριφορές πραγματικών κοινωνικών επιχειρήσεων που σχετίζονται με τους πυλώνες κοινωνία-περιβάλλον-οικονομία-πολιτισμός οι οποίες ξεφεύγουν από τον αποκλειστικό σκοπό της μεγιστοποίησης τους κέρδους και έτσι καλλιεργούν την αίσθηση του είμαι και όχι του έχω.
Μαθαίνω να ζούμε μαζί βιώσιμα: Το εκπαιδευτικό σενάριο συμβάλλει οι μαθητές να ασχοληθούν με πρακτικές που οδηγούν σε μια συνύπαρξη του ανθρώπου με τον φυσικό κόσμο και συγκεκριμένα μελετούν κοινωνική επιχείρηση  που δραστηριοποιείται στον τομέα της ανακύκλωσης όπως επίσης μελετούν κοινωνική επιχείρηση που προσφέρει εργασία σε ευάλωτες ομάδες πληθυσμού.

Μαθαίνω να κάνω: Το εκπαιδευτικό σενάριο οδηγεί σε διαδικασίες που απαιτούν τη συγχώνευση γνώσης και δράσης. Οι μαθητές καλούνται να δημιουργήσουν εικονική κοινωνική επιχείρηση με βάση το όραμα της αειφορίας.

Μαθαίνω να δίνω: Οι μελέτες περίπτωσης των κοινωνικών επιχειρήσεων που έχουν επιλεγεί προσφέρουν την προοπτική της αλληλεγγύης και της κοινωνικής συνεισφοράς.
Μαθαίνω να μετασχηματίζω τον εαυτό μου και την κοινωνία:  Ο τέταρτος σκοπός του σεναρίου αφορά το μετασχηματισμό του εαυτού των συμμετεχόντων στην εκπαιδευτική διαδικασία αλλά και της κοινωνίας που συμμετέχουν. Οι μαθητές προσεγγίζουν την έννοια της επιχείρησης όχι ως μια αποκλειστική «μηχανή» μεγιστοποίησης του κέρδους αλλά ως ένα οργανισμό με πολλούς σκοπούς και εκφάνσεις.

Προτείνετε το σενάριο/σχέδιο μαθήματος να υλοποιηθεί σε 4 τουλάχιστον διδακτικές ώρες.

1-2η Διδακτική ώρα:
Το εκπαιδευτικό σενάριο (1-2η ώρα) βασίζεται σε τρείς φάσεις: (στην παρένθεση παρέχονται ενδεικτικοί χρόνοι)
         Α φάση:  Εισαγωγή - Ανάκληση προηγούμενης γνώσης (10 λεπτά)
         Β φάση: Οικοδόμηση γνώσης / δεξιοτήτων / στάσεων (Παιχνίδι ρόλων) (35λεπτά)
         Γ φάση: Συμπεράσματα – Ανατροφοδότηση (45 λεπτά)

Α Φάση: Εισαγωγή - Ανάκληση προηγούμενης γνώσης

Δραστηριότητα 1: Προβολή σύντομου διαδραστικού οπτικοακουστικού υλικού βίντεο με προβολή πραγματικών ΚοινΣΕΠ. Το διαδραστικό βίντεο το οποίο κατασκευάστηκε ειδικά για το παρόν σχέδιο μαθήματος παρέχει on-line ερωτήσεις και ανατροφοδότηση προς τους μαθητές αυξάνοντας την ενεργητική συμμετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία.

Αφόρμηση για συζήτηση και αξιοποίηση τυχόν εμπειρίας που φέρουν οι μαθητές.

Β Φάση: Οικοδόμηση γνώσης (Μελέτη περίπτωσης από την πραγματική ζωή)

Δραστηριότητα 2: Χωρισμός ομάδων μελέτη περίπτωσης αληθινών Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων.  Προτείνετε οι μαθητές να μελετήσουν τρεις διαφορετικού σκοπού ΚοινΣεπ και να απαντήσουν κάποιες ερωτήσεις. Ο εκπαιδευτικός μπορεί να επιλέξει όποιες ΚοινΣεπ επιθυμεί που μπορεί να σχετίζονται και με την τοπική κοινωνία. Το σενάριο προτείνει ενδεικτικά τρεις ΚοινΣεπ διαφορετικού σκοπού (και διαφορετικής περιοχής δραστηριοποίησης τους) καθώς και τις ερωτήσεις που μπορούν να επεξεργαστούν οι ομάδες συνεργατικά με την χρήση google docs στο φύλλο εργασίας: «Μελέτη Περίπτωσης ΚοινΣεπ(Δραστ. 2)»

Δραστηριότητα 3: Παρουσίαση στην ολομέλεια των απαντήσεων. Συζήτηση για τις απαντήσεις των ομάδων σχετικά με τις ΚοινΣεπ που μελέτησαν. Ανάμεσα στις ομάδες που μελέτησαν την ίδια ΚοινΣεπ μπορούν να εντοπιστούν διαφορές στις απαντήσεις και να υπάρξει συζήτηση ανάμεσα στις ομάδες.

Γ. Φάση: Συμπεράσματα - Ανατροφοδότηση

Δραστηριότητα 4: Αναστοχασμός και εξαγωγή συμπερασμάτων για την κοινωνική οικονομία και τις κοινωνικές επιχειρήσεις. Σε τι διαφέρει μια ΚοινΣεπ από μία «συμβατική» ιδιωτική επιχείρηση; Πως μοιράζονται τα κέρδη σε μια ΚοινΣεπ; Ποιο ποσοστό των κερδών παίρνουν οι εργαζόμενοι; Τι όφελος υπάρχει για τους εργαζόμενους της ΚοινΣεπ; Τι όφελος προκύπτει για την τοπική κοινωνία;

Δραστηριότητα 5: Ανατροφοδότηση. Ζητείτε από τους μαθητές (ατομικά ή ομαδικά) να επισκεφθούν την ιστοσελίδα Οδηγός ΚοινΣεπ όπου υπάρχουν καταχωρημένες αλφαβητικά (και ανά σκοπό δραστηριότητας) όλες οι ΚοινΣεπ, να επιλέξουν μία και να την παρουσιάσουν συνεργατικά στην τάξη με την χρήση google slide .

Δραστηριότητα 6: Οι μαθητές απαντούν on-line σε διαδραστικό παιχνίδι ερωτήσεων (Γίνε εκατομμυριούχος)  που αφορά τον 12ο στόχο Βιώσιμης Ανάπτυξης: Υπεύθυνη Παραγωγή και Κατανάλωση. Μέσα από παιγνιώδη μορφή επαληθεύουν την γνώση που οικοδόμησαν. Το παιχνίδι κατασκευάστηκε ειδικά για το σενάριο/σχέδιο μαθήματος.

3-4η Διδακτική ώρα:
Το σενάριο (3-4η ώρα) βασίζεται σε τρείς φάσεις: (στην παρένθεση παρέχονται ενδεικτικοί χρόνοι).
         Α φάση:  Εισαγωγή - Ανάκληση προηγούμενης γνώσης (10 λεπτά)
         Β φάση: Οικοδόμηση γνώσης / δεξιοτήτων / στάσεων (Παιχνίδι ρόλων) (35 λεπτά)
         Γ φάση: Συμπεράσματα – Ανατροφοδότηση (45 λεπτά)

Α Φάση: Εισαγωγή - Ανάκληση προηγούμενης γνώσης

Δραστηριότητα 7: Προβολή σύντομου οπτικοακουστικού υλικού, Κοινωνικές επιχειρήσεις και ανακύκλωση, με προβολή πραγματικών Ελληνικών Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων (ΚοινΣεπ) που δραστηριοποιούνται στο χώρο της ανακύκλωσης σε πόλεις της Ελλάδας. Το βίντεο τονίζει τον κοινωνικό χαρακτήρα, την τοπικότητα και την συνεργατική βάση των επιχειρήσεων αυτών. Αφόρμηση για  σύνδεση των ΚοινΣεπ με το όραμα της αειφορίας και της τοπικής ανάπτυξης της οικονομίας.

Δραστηριότητα 8: Οι μαθητές με την τεχνική του καταιγισμού ιδεών αναφέρουν λέξεις που σκέφτονται σχετικά με τις κοινωνικές επιχειρήσεις. Αφόρμηση για περαιτέρω επεξεργασία. Χρησιμοποιείται το εργαλείο Web2 answergarden όπου δημιουργεί και συνεφέλοξο με τις απαντήσεις των μαθητών.

Β Φάση: Οικοδόμηση γνώσης (Εικονική Επιχείρηση)

Δραστηριότητα 9: Χωρισμός σε ομάδες και μοίρασμα του φύλλου εργασίας «Φτιάξε μια ΚοινΣεπ(Δραστ.7)». Οι μαθητές καλούνται να δημιουργήσουν μια καινοτόμα ΚοινΣεπ με προσανατολισμό την Βιώσιμη Ανάπτυξη, με βάση τους 17 στόχους για την Βιώσιμη Ανάπτυξη και τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας. Το φύλλο εργασίας περιέχει πραγματικό υπόδειγμα καταστατικού ίδρυσης ΚοινΣεπ, «Καταστατικό ΚοινΣεπ(Δραστ. 7)», που οι μαθητές καλούνται να συμπληρώσουν.

Δραστηριότητα 10: Παρουσίαση στην ολομέλεια των «εικονικών» επιχειρήσεων.

Δραστηριότητα 11: Συζήτηση στην ολομέλεια.  Σε ποιον ή σε ποιους στόχους της Βιώσιμης ανάπτυξης εστιάζεται η κάθε επιχείρηση; Εξυπηρετούν και πως την τοπική κοινωνία οι προτεινόμενες επιχειρήσεις; Υπάρχει ανταγωνιστική επιχείρηση; Μπορεί να είναι κερδοφόρα;

Γ. Φάση: Συμπεράσματα - Ανατροφοδότηση

Δραστηριότητα 12: Αναστοχασμός. Οι κοινωνικές επιχειρήσεις και η σύνδεση τους με το όραμα της βιώσιμης ανάπτυξης των τοπικών κοινωνιών.

Δραστηριότητα 13: Δράση εντός και εκτός τάξης. Οι μαθητές μπορούν να δημιουργήσουν την ιστοσελίδα της επιχείρησης. Προτείνετε η χρήση του Weebly  όπου οι μαθητές χωρίς την χρήση κώδικα και δωρεάν μπορούν να δημιουργήσουν εύκολα και γρήγορα την ιστοσελίδα. Ποια ή γνώμη της τοπικής κοινωνίας; Εκδήλωση με παρουσίαση της επιχείρησης στην τοπική κοινωνία.
(Παράδειγμα ιστοσελίδας  ΚοινΣεπ με όραμα την αειφορία: Η Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση της Τήνου για την Τοπική Ανάπτυξη και το Περιβάλλον)
Εναλλακτικά συμμετοχή της τάξης στο πρόγραμμα του Σωματείου Νεανικής Επιχειρηματικότητας (Σ.Ε.Ν.): Διαγωνισμός Κοινωνικής Καινοτομίας. Το πρόγραμμα εστιάζει στην κοινωνική επιχειρηματικότητα και υλοποιείται εξ ολοκλήρου μέσω διαδικτύου. Η συμμετοχή στα παραπάνω προγράμματα μπορεί να ενταχθεί σε προγράμματα σχολικών δραστηριότητων ή και σε ερευνητικές εργασίες γιατί απαιτούν αρκετό χρόνο υλοποιήσης.

Στα τρία σχολικά έτη που υλοποιήθηκε το σχέδιο μαθήματος στο ΓΕΛ Μοχού αποτέλεσε αφόρμηση για την συμμετοχή (με 2 συμμετοχές) στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα Εικονική μαθητική επιχείρηση του Σωματείου Επιχειρηματικότητας Νέων Junior Achievment Greece.

Βιβλιογραφία

Μακράκης Β. (2012). Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας, Γνωσιακά Ενδιαφέροντα και Εκπαιδευτικοί ως φορείς Διδακτικής και Κοινωνικής Αλλαγής. Ανακτήθηκε στις 14/11/2016 από: http://www.tpe-education.com/main

Μάραντος Π. & Θεριανός Κ. (2014). Πολιτική Παιδεία Α ΓΕΛ και ΕΠΑΛ. Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, Ι.Ε.Π., ΙΤΥΕ Διόφαντος

Οικονομική Εκπαίδευση & Εκπαίδευση για την Αειφορία (2020). https://www.teach-economics-sustainable.com/ Εκπαιδευτικός ιστότοπος Βουζαξάκης Γεώργιος

Habermas, J. (1972). Knowledge and Human Interests, 2η έκδ., London: Heinemann.

Makrakis, V., & Kostoula–Makraki, N. (2014). An instructional-learning model applying problem-based learning enabled by ICTs. In A. Anastasiadis et al. (Eds.), Proceedings of the 9th panhellenic conference on ICTs in education (pp. 921–933), October 5–7, 2014, University of Crete

Makrakis V. & Kostoula-Makraki N (2012). Course Curricular design and Development of the MSc Programme in the field of ICT in education for Sustainable Development. Journal of Teacher Education for Sustainability, vol. 14, no. 2, 5–39

UNESCO, (n.d.). Education for Sustainable Development. UNESCO portal. Ανακτήθηκε στις 09-01-2019 από: http://portal.unesco.org/geography/en/ev.phpURL_ID=14132&URL_ DO=DO_TOPIC &URL_SECTION=201.html

Το σχέδιο μαθήματος βασίζεται σε σενάριο που έχει δημιουργηθεί στο πλαίσιο διδακτορικής έρευνας μου με τίτλο «Αποδόμηση και αναδόμηση του αναλυτικού προγράμματος μαθημάτων οικονομικής κατεύθυνσης στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση προς τη βιώσιμη/αειφόρο ανάπτυξη με την υποστήριξη των Τ.Π.Ε.» με επιβλέπων καθηγητή του ΠΤΔΕ του Πανεπιστημίου Κρήτης Μακράκη Βασίλειο, κάτοχο της έδρας UNESCO Τ.Π.Ε. για την βιώσιμη Ανάπτυξη.