|
||||
---|---|---|---|---|
Πυλώνας | ΚΟΙΝΩΝΙΑ | |||
ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ | Υγεία & Ασφάλεια | |||
Εργστήριο Διεπιστημονικής Προσέγγισης για τη Βελτίωση της Ποιότητας Ζωής, ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ |
||||
Στρατηγικές ενίσχυσης της επικοινωνίας των Επαγγελματιών Υγείας με τους ηλικιωμένους χρήστες των υπηρεσιών υγείας | ||||
Στόχος της πρωτοβουλίας «Στρατηγικές ενίσχυσης της επικοινωνίας των Επαγγελματιών Υγείας με τους ηλικιωμένους χρήστες των υπηρεσιών υγείας» ήταν η εξοικείωση των επαγγελματιών υγείας με εργαλεία κατάλληλα για την ενίσχυση της εγγραμματοσύνης των ηλικιωμένων χρηστών υπηρεσιών υγείας. Ειδικότεροι στόχοι είναι: |
||||
Το πρόγραμμα απευθύνεται: ΑΜΕΣΑ: α) σε Επαγγελματίες Υγείας που εργάζονται με ηλικιωμένα άτομα στην Ελλάδα και β) σε Επαγγελματίες Υγείας που ενδιαφέρονται να εκπαιδευθούν σε έννοιες σχετικές με την Εγγραμματοσύνη Υγείας και μπορεί έμμεσα να έρχονται σε επαφή με ηλικιωμένα άτομα (πχ φροντιστές, συνοδοί) ΕΜΜΕΣΑ: γ) σε ηλικιωμένους χρήστες υπηρεσιών υγείας εμμέσως μέσω της εφαρμογής των εργαλείων από τους επαγγελματίες υγείας δ) σε φορείς και υπηρεσίες υγείας που ενδιαφέρονται να ενισχύσουν τις δεξιότητες των εργαζομένων τους στην ΕΥ για την αποτελεσματικότερη επικοινωνία με τους χρήστες των υπηρεσιών υγείας |
||||
Έναρξη Οκτώβριο 2021 και ολοκλήρωση Φεβρουάριος 2023. |
||||
Η εγγραμματοσύνη σε θέματα για την υγεία (ΕΥ) ορίζεται ως «η γνώση, το κίνητρο και οι ικανότητες των ατόμων να αποκτήσουν πρόσβαση, να κατανοήσουν, να αξιολογήσουν και να εφαρμόσουν πληροφορίες που αφορούν τη φροντίδα υγείας, την πρόληψη ασθενειών και την προαγωγή υγείας» (World Health Organization, 2013). Το χαμηλό επίπεδο της ΕΥ των πολιτών – χρηστών των υπηρεσιών υγείας συνδέεται με μεγαλύτερο διάστημα νοσηλείας σε νοσοκομεία, περισσότερες επισκέψεις κατ’ οίκον των γενικών γιατρών, συχνότερες μετακινήσεις με ασθενοφόρα, περισσότερες συνεδρίες ψυχιατρικής συμβουλευτικής και περισσότερες παραπομπές σε ιατρεία ημέρας (Vandenbosch et al., 2016). Επίσης, οι άνθρωποι με χαμηλό επίπεδο ΕΥ εφαρμόζουν λιγότερο συχνά προληπτικές πρακτικές, δε συμμορφώνονται με τις ιατρικές οδηγίες και κάνουν αυξημένη χρήση των υπηρεσιών υγείας επιβαρύνοντας οικονομικά το σύστημα υγείας (Doyle et al., 2017; Howard et al., 2005) Για την Ελλάδα, δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία για την ΕΥ. Μία από τις σημαντικότερες μελέτες είναι της ομάδας HLS-EU, όπου αναφέρθηκε ποσοστό 45% με χαμηλό επίπεδο ΕΥ. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, η ενδυνάμωση της ΕΥ του γενικού πληθυσμού είναι μια πολυπαραγοντική διαδικασία στην οποία συμμετέχουν οι χρήστες των υπηρεσιών υγείας, οι υπηρεσίες υγείας, ενώ σημαντική θεωρείται η συμμετοχή και των επαγγελματιών υγείας. Οι επαγγελματίες υγείας στην Ελλάδα δεν γνωρίζουν την έννοια της ΕΥ εάν και έρχονται αντιμέτωποι με τις συνέπειες της, όπως τη μη συμμόρφωση των ηλικιωμένων ατόμων με τη φαρμακευτική και γενικότερα θεραπευτική τους αγωγή. Οι ηλικιωμένοι χρήστες αντιμετωπίζουν συχνά προβλήματα στην επικοινωνία τους με τους επαγγελματίες υγείας, καθώς συχνά δεν κατανοούν τις οδηγίες που λαμβάνουν, οι επαγγελματίες δεν τους δίνουν το χώρο και το χρόνο που χρειάζονται για να τις κατανοήσουν, τους αντιμετωπίζουν χωρίς σεβασμό, και τους απευθύνονται με δύσκολη ιατρική ορολογία (Efthymiou et al., 2022)). Στις υπηρεσίας υγείας δημιουργούνται παρανοήσεις που επηρεάζουν αρνητικά τη φροντίδα των ασθενών και τη συμμόρφωσή τους στη θεραπεία. Η ΕΥ σε επίπεδο υπηρεσιών αφορά και την επικοινωνία που λαμβάνει χώρα στην υποδοχή ή και τα έντυπα που χρειάζεται να συμπληρώσει ένας ασθενής (Brach et al., 2012). Ειδικότερα αναφέρεται ότι το 24-85% όλων των ανεπιθύμητων ενεργειών στην υγεία λόγω χαμηλής κοινωνικής οικονομικής κατάστασης [AK1] [AE2] θα μπορούσαν να αποφευχθούν με την ενδυνάμωση της πρωτοβάθμιας περίθαλψης (Rao & Pilot, 2014). Στην Ελλάδα, σύμφωνα με πρόσφατα δεδομένα, οι επαγγελματίες υγείας έχουν θετικές στάσεις για τις πρακτικές που προάγουν την ασφάλεια ασθενών, αν και σε κάποιους τομείς όπως η εκπαίδευση, η επικοινωνία του ιατρικού λάθος στην υπηρεσία, οι δεξιότητες επικοινωνίας, υστερούν (Antonakos et al., 2021). Τρόπος σχεδιασμού και υλοποίηση Το παρόν έργο αποτέλεσε μεταδιδακτορική έρευνα από την κα Ευθυμίου, με χρηματοδότηση του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου (ΕΛΜΕΠΑ), υπό την εποπτεία, της Δρ Αργυρούλας Καλαιτζάκη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του τμήματος Κοινωνικής Εργασίας του ΕΛΜΕΠΑ. Αρχικά δημιουργήθηκε, η ερευνητική ομάδα, υπεύθυνη για την προσαρμογή και ανάπτυξη της εργαλειοθήκης για την αναγνώριση και την ενίσχυση της ΕΥ των ευπαθών ηλικιωμένων από τους επαγγελματίες υγείας. Τα εκπαιδευτικά σεμινάρια αφορούσαν τη συνέχιση του προηγούμενου προγράμματος το οποίο και περιλάμβανε 3 κύριες φάσεις: 1) «Ανίχνευση αναγκών των επαγγελματιών υγείας και ηλικιωμένων ατόμων και αναζήτηση κατάλληλων εργαλείων».Έγινε (α) βιβλιογραφική ανασκόπηση για την αναζήτηση διαθέσιμων εργαλείων για την ενίσχυση της ΕΥ και (β) αξιολόγηση των αναγκών των επαγγελματιών υγείας και των ηλικιωμένων μέσω δυο ομάδων εστίασης (focus groups). Οι ομάδες πραγματοποιήθηκαν διαδικτυακά λόγω των περιορισμών της πανδημίας και σε συνεργασία με φορείς όπως ΚΑΠΗ, Συμβουλευτικούς Σταθμούς για την Άνοια και το Πανεπιστήμιο Τρίτης Ηλικίας (από όπου αντλήθηκαν ηλικιωμένοι και επαγγελματίες για να συμμετάσχουν στις ομάδες εστίασης για την ανίχνευση των αναγκών και την αναζήτηση των εργαλείων).
Έγινε η επιλογή (α) ήδη διαθέσιμων εργαλείων και (β) η δημιουργία νέων εργαλείων (εκπαιδευτικές ενότητες και φόρμες αξιολόγησης). Τα εργαλεία προσαρμόστηκαν πολιτισμικά με τη βοήθεια ομάδας ειδικών στο χώρο της ΕΥ (Πανεπιστημιακοί και επαγγελματίες).
Η παρούσα πρωτοβουλία αφορά τη συνέχιση και ολοκλήρωση αυτής της τρίτης φάσης, η οποία ακολούθησε την παρακάτω μεθοδολογία: (α) διαδικτυακή εκπαίδευση (webinars) επαγγελματιών υγείας από διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Μέσω των κοινωνικών δικτύων αλλά και ανακοινώσεων σε αρμόδιους φορείς υγείας, οι επαγγελματίες υγείας ενημερώθηκαν για την πραγματοποίηση των σεμιναρίων με στόχο την εφαρμογή των εργαλείων που θα ενίσχυαν την εγγραμματοσύνη υγείας των ηλικιωμένων χρηστών τους. Η διάρκεια των συναντήσεων ήταν 4 ωρών, με θεωρητικό και πρακτικό μέρος. Σε αυτό το στάδιο, αξιολογήθηκαν τα εργαλεία πριν και μετά τα σεμινάρια. Συνολικά, 6 διαδικτυακά σεμινάρια ολοκληρώθηκαν: 20 Οκτώβριο 2021, 27 Οκτωβρίου 2021, 3 Νοεμβρίου 2021, 26 Ιανουαρίου 2022, 9 Μαρτίου 2022, 16 Απριλίου 2022 (β) Στη συνέχεια, μία ομάδα των επαγγελματίων υγείας εφήρμοσε τα εργαλεία στην υπηρεσία του για ένα διάστημα 2 μηνών. (γ) Στο τέλος του διμήνου, πραγματοποιήθηκε η τελική αξιολόγηση και ακολούθησε ομάδα εστίασης με στόχο τη βελτίωση της εργαλειοθήκης. (δ) Τα εργαλεία προσαρμόστηκαν σύμφωνα με την ανατροφοδότηση που λάβαμε από τους επαγγελματίες υγείας.
Το πρόγραμμα για την ενίσχυση της ΕΥ αποτελεί μία κοινωνική καινοτομία. Η εργαλειοθήκη αποτελεί μία πρωτότυπη ιδέα η οποία υλοποιείται πιλοτικά ήδη με επιτυχία. Δημιουργεί ένα δίκτυο με επαγγελματίες υγείας που στοχεύει στην ενίσχυση της Εγγραμματοσύνης υγείας του φορέα τους «Εγγράμματων Φορέων Υγείας» και στην εκπαίδευση των συναδέλφων τους (train the trainers). Δυνατότητα αναπαραγωγής της πρακτικής Η φιλοσοφία του προγράμματος στηρίζεται σε εκπαίδευση εκπαιδευτών, με τους επαγγελματίες υγείας να λαμβάνουν με τη σειρά τους ένα ρόλο εκπαιδευτή στην υπηρεσία τους και να δημιουργούν ένα δίκτυο επαγγελματιών υγείας -συναδέλφων για να προωθήσουν τις πρακτικές για υπηρεσίες που προάγουν και ενδυναμώνουν την Εγγραμματοσύνη Υγείας των χρηστών.
|
||||
Για την υλοποίηση του προγράμματος έχουμε συνεργαστεί με την Εταιρεία Alzheimer Αθηνών, το Εθνικό Διαδημοτικό Δίκτυο Υγιών Πόλεων (ΕΔΔΥΠΠΥ) και τους Συμβουλευτικούς Σταθμούς για την Άνοια, ΚΑΠΗ και Μονάδες Φροντίδας Ηλικιωμένων, τον Πανελλήνιο Σύλλογο Επισκεπτών Υγείας, το τμήμα Νοσηλευτικής του ΕΛΜΕΠΑ, το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρο. |
||||
Στο πρόγραμμα συμμετείχαν : 1 Ψυχολόγος- μεταδιδακτορικός ερευνητής και 2 μέλη ΔΕΠ του ΕΛΜΕΠΑ, Εθελοντικά έχουν συμμετάσχει: Στην πρώτη φάση ανάπτυξης των εργαλείων συμμετείχαν: 2 μέλη ΔΕΠ του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου, 1 Εξωτερικός Ερευνητής, 5 Επαγγελματίες υγείας μέλη Συμβουλευτικού Σταθμού για την Άνοια (ομάδα εστίασης), 5 μέλη του Πανεπιστημίου για την Τρίτη Ηλικία (ομάδα εστίασης), 8 ερευνητές (μετάφραση ερωτηματολογίων/εγκυροποιήσεις): 1 μέλος ΔΕΠ, τμήμα Νοσηλευτικής ΕΚΠΑ, 2 ερευνητές, 2 Κοινωνικοί Λειτουργοί, 2 Νοσηλευτής, 1 Ψυχολόγος. Στη 2η φάση εκπαίδευσης στη χρήση των εργαλείων συμμετείχαν συνολικά 128 επαγγελματίες υγείας (2 Ιατροί, 36 Νοσηλευτές, 22 Κοινωνικοί Λειτουργοί, 1 Φυσικοθεραπευτής, 7 Βοηθοί Νοσηλευτή, 14 Ψυχολόγοι, 30 Επισκέπτες Υγείας και 15 ειδικότητες κοινωνικών και ανθρωπιστικών επαγγελμάτων) |
||||
Καθώς η εκπαίδευση πραγματοποιείται διαδικτυακά, καλύπτει όλη την Ελλάδα (αστικές και αγροτικές περιοχές). |
||||
Συνολικά συμμετείχαν στα εκπαιδευτικά σεμινάρια 128 Επαγγελματίες υγείας, στην πλειοψηφία τους Νοσηλευτές (28%), Κοινωνικοί Λειτουργοί (17.2%) και Επισκέπτες Υγείας (23.4%). Η πλειοψηφία εργάζεται σε Δημόσια δομή (83%), είναι γυναίκες (94%), με μεταπτυχιακή εκπαίδευση (41.4%) και μέση ηλικία 44 έτη. Μετά την ολοκλήρωση του εκπαιδευτικού σεμιναρίου, 82 άτομα συμπλήρωσαν τα ερωτηματολόγια αξιολόγησης. Βρέθηκε στατιστικά σημαντική βελτίωση στις γνώσεις σχετικά με ζητήματα εγγραμματοσύνης υγείας (p<.001) και συγκεκριμένα στα παρακάτω θέματα: Κατανόηση της έννοιας Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίαζει η βελτίωση στη βαθμολογία του ερωτηματολογίου για την αυτο-αποτελεσματικότητα στην επικοινωνία (SE-12) . Τόσο μετά την εκπαίδευση αλλά και μετά την εφαρμογή, η αυτο-αποτελεσματικότητα στην επικοινωνία βελτιώθηκε και παρέμεινε βελτιωμένη για το διάστημα των δύο μηνών σε σχέση με την πρώτη μέτρηση πριν την έναρξη των σεμιναριών.
Τρεις ομάδες εστιασμένης συζήτησης πραγματοποιήθηκαν στα 15 από τα 24 άτομα που εφήρμοσαν τα εργαλεία στην κλινική τους πρακτική. Οι επαγγελματίες υγείας αναφέρουν ότι η εργαλειοθήκη αποτελεί μία σημαντική προσθήκη στα εργαλεία τους και ειδικά για τους νεότερους επαγγελματίες υγείας που ξεκινούν την εργασία τους με τα ηλικιωμένα άτομα. Αναφέρουν ότι οι ίδιοι ενημέρωσαν συναδέλφους αλλά θα χρειαζόταν να γίνει μία οργανωμένη προσπάθεια από την Περιφέρεια, ώστε να φτάσει η εργαλειοθήκη σε όλους τους οργανισμούς. Επιπλέον ιδιαίτερο ρόλο για την εφαρμογή των εργαλείων είχε η περίοδος της καραντίνας, μιας και οι εργαζόμενοι στις υπηρεσίες είχαν μειωθεί και ειδικά οι Νοσηλευτές δεν μπορούσαν να συμμετέχουν σε αυτή τη δράση λόγω του μεγάλου φορτίου εργασίας τους κατά την περίοδο της εφαρμογής.
Τελικό αποτέλεσμα αυτής της δράσης αποτελεί η δημιουργία της εργαλειοθήκης για την Εγγαμματοσύνη Υγείας |
||||
1) Δημιουργία ιστοσελίδας για ενημέρωση όλων των εμπλεκομένων για τα θέματα ΕΥ: https://healthliteracy.hmu.gr Efthymiou A, Κalaitzaki, A, Rovithis M. A HL toolkit for healthcare professionals in primary care setting working with older people and their families. Global HL Summit, 3-5 October 2021 Virtual Ευθυμίου, Α, Ροβίθης, Μ, Καλαϊτζάκη Α.. Εργαλεία για επαγγελματίες υγείας για τη βελτίωση των δεξιοτήτων ανίχνευσης και ενίσχυσης της εγγραμματοσύνης υγείας των ηλικιωμένων. 10ο Πανελλήνιο Συνέδριο (υβριδικό) Μονάδων Κοινωνικής Φροντίδας «Επ’Αρωγή», 18-19 Οκτωβρίου 2021. Δρ Αρετή Ευθυμίου, Δρ Μιχάλης Ροβίθης, Δρ Αργυρούλα Καλαϊτζάκη (8 Οκτωβρίου 2021). Δημιουργία εργαλείων για τους επαγγελματίες υγείας για τη βελτίωση των δεξιοτήτων εγγραμματοσύνης υγείας. Συνάντηση συμβουλευτικών σταθμών για την άνοια – ΕΔΔΥΠΠΥ Ευθυμίου, Α, Ροβίθης, Μ, Καλαϊτζάκη Α. Διερεύνηση γνώσεων εγγραμματοσύνης υγείας και αναγκών των επαγγελματιών υγείας και των ηλικιωμένων ατόμων από τη μεταξύ τους επικοινωνία. Πανελλήνιο υβριδικό συνέδριο 2021 για τα οικονομικά και τις πολιτικές της υγείας, 13-16 Δεκεμβρίου 2021 Δρ Αρετή Ευθυμίου, Δρ Μιχάλης Ροβίθης, Δρ Αργυρούλα Καλαϊτζάκη. (13 Δεκεμβρίου 2022). ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ ΜΕ ΣΚΟΠΟ ΤΗΝ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΩΝ ΓΝΩΣΕΩΝ ΤΟΥΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΓΓΡΑΜΜΑΤΟΣΥΝΗ ΥΓΕΙΑΣ. Συνέδριο Δημόσιας Υγείας, 2022, Αθήνα
Ευθυμίου Α, Καλαϊτζάκη, Α. Βελτίωση της Εγγραμματοσύνης σε θέματα Υγείας των ηλικιωμένων: η δημιουργία μίας εργαλειοθήκης δεξιοτήτων για τους επαγγελματίες. Ημερίδα 7η ΥΠΕ «Υγιής και Ενεργός Γήρανση: Πολιτικές, Προκλήσεις και Προτεραιότητες, 4 Οκτωβρίου 2022, Ηράκλειο Κρήτης Ευθυμίου Α, Καλαϊτζάκη, Α. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΩΝ ΓΝΩΣΕΩΝ ΤΟΥΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΓΓΡΑΜΜΑΤΟΣΥΝΗ ΥΓΕΙΑΣ. Πανελλήνιο Συνέδριο Επισκεπτών Υγείας, 3-6 Νοεμβρίου 2022, Αθήνα 5) Προβολή φορέα με την δημοσίευση Δελτίων Τύπου για το πρόγραμμα (Ενδεικτικά): https://www.foititikanea.gr/πανεπιστήμια/ελληνικό-μεσογειακό-πανεπιστήμιο/25933-ελμεπα-δημιουργία-μίας-εργαλειοθήκης-για-την-εγγραμματοσύνη-υγείας Δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά:
VIDEO: https://www.youtube.com/watch?v=IZOGrePV-IA Links από φωτογραφίες: https://drive.google.com/drive/folders/1K-mspLpW2Krd-Rh7nGTDQypQYigjLJg7?usp=sharing
Link Logo: https://drive.google.com/file/d/1mlu9c7oqt5uXwyGkhinSlNUgktQ5oEF9/view?usp=sharing
Link από Φυλλάδιο https://drive.google.com/file/d/1GFODhCntC9S0Xsf6mqgqATi-035My36D/view?usp=sharing https://drive.google.com/file/d/1ghmrvE2d1VdqkMJ_0LJBBxjHPcVhqFBh/view?usp=sharing
Link από Poster https://drive.google.com/file/d/1KDGF3nq-GIDJmW4A4HhYVTg9jvBVnBca/view?usp=sharing https://drive.google.com/file/d/1YOlWqWUa_QKcvzsQ0bMed0j5Haoz1xIS/view?usp=sharing https://drive.google.com/file/d/1aIqUIaO7Kb5f2NIp6d9oo6fGQkEy0KPM/view?usp=sharing https://drive.google.com/file/d/1UNCy0C6Z223SOq-_Px0NcVdjQ_e51NiN/view?usp=sharing https://drive.google.com/file/d/1rLufKs0PHjkyyXPKLPcNpD340yVOUnzI/view?usp=sharing Ανακοινώσεις σε Social Media για το έτος 2022:
Link ανακοινώσεων των Webinars από το Healthliteracy.hmu |