ΑΣΤΙΚΗ ΜΗ ΚΕΡΔΟΣΚΟΠΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ "ΦΑΙΝΑΡΕΤΗ"

Το  Κέντρο Ημέρας για τη Φροντίδα της Ψυχικής Υγείας της Γυναίκας (περιγεννητικές ψυχικές διαταραχές) της ΑμΚΕ Φαιναρέτη είναι το μοναδικό εξειδικευμένο στην περιγεννητική ψυχική υγεία Κέντρο Ημέρας στην Ελλάδα, και τελεί υπό την εποπτεία της Διεύθυνσης Ψυχικής Υγείας του Υπουργείου Υγείας. Από το Δεκέμβριο του 2008 μέχρι και σήμερα περισσότεροι από 11.000 υποψήφιοι και νέοι γονείς έχουν λάβει δωρεάν υπηρεσίες περιγεννητικής φροντίδας και υποστήριξης.

Στόχος μας είναι η πρόληψη αλλά και η έγκαιρη παρέμβαση και θεραπεία των ψυχικών διαταραχών κατά την περιγεννητική περίοδο μέσα από ένα πλέγμα υπηρεσιών που περιλαμβάνουν:

α) πρόληψη, έγκαιρη ανίχνευση και θεραπεία των περιγεννητικών ψυχικών διαταραχών, όπως η επιλόχεια κατάθλιψη, οι αγχώδεις διαταραχές, κ.ά., που εμφανίζονται στην κύηση και σε διάστημα ενός έτους μετά τον τοκετό,

β) προετοιμασία των ζευγαριών κατά την κύηση για τον γονικό ρόλο και τα γονικά καθήκοντα,

γ) ενημέρωση, εκπαίδευση και συμβουλευτική σε ζητήματα που αφορούν την περίοδο της εγκυμοσύνης, τη διαδικασία του τοκετού, την περίοδο της λοχείας, τον μητρικό θηλασμό και την προσαρμογή του νεογέννητου,

δ) συνεχόμενη παρακολούθηση και υποστήριξη (μαιευτική και ψυχολογική) στην έγκυο, λεχωίδα και νέα μητέρα από την περίοδο της εγκυμοσύνης έως και ενός έτους μετά τον τοκετό,

ε) ψυχολογική υποστήριξη του συντρόφου/συζύγου,

δ) βελτίωση της φυσικής κατάστασης της εγκύου και της νέας μητέρας και μείωση των μυοσκελετικών δυσκολιών που εμφανίζουν, μέσω προγράμματος γυμναστικής.

Οι υπηρεσίες του Κέντρου Ημέρας απευθύνονται σε:

α) έγκυες, λεχωίδες και νέες μητέρες,

β) νέους πατέρες,

γ) γυναίκες που αντιμετώπισαν θάνατο που αφορά το κύημα ή το νεογνό κατά την περιγεννητική περίοδο (ενδομήτριο θάνατο, παλίνδρομη κύηση, αποβολή, διακοπή κύησης, νεογνικό θάνατο, κλπ.) και στους συντρόφους αυτών,

δ) γυναίκες και άντρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα υπογονιμότητας και βρίσκονται σε διαδικασία υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.

Το Κέντρο Ημέρας λειτουργεί από το Δεκέμβρη του 2008 μέχρι σήμερα. Δηλαδή, μετράει 14 χρόνια αδιάλειπτης λειτουργείας.

Το μοντέλο παρέμβασης του Κέντρου Ημέρας στηρίζεται στην ανίχνευση ψυχικών διαταραχών στην περιγεννητική περίοδο, μέσω της χορήγησης ψυχομετρικών εργαλείων, την πραγματοποίηση κλινικών συνεντεύξεων και την αναγνώριση των ωφελούμενων που  ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου, δηλαδή συγκεντρώνουν παράγοντες κινδύνου (risk factors), που συνδέονται με αυξημένη πιθανότητα εκδήλωσης ψυχικών διαταραχών.

Οι περιγεννητικές ψυχικές διαταραχές, δηλαδή οι ψυχικές διαταραχές που εμφανίζονται κατά την εγκυμοσύνη και μεταγεννητικά, πλήττουν 2 στις 10 γυναίκες (κατά προσέγγιση  μέχρι και 18.000 γυναίκες ετησίως στην Ελλάδα). Παράλληλα, σύγχρονες έρευνες επισημαίνουν ότι και 1 στους 10 άνδρες υποφέρει από κάποια ψυχική διαταραχή στην αρχή της πατρότητας. Αποτελώντας την πιο συχνή «επιπλοκή» της περιγεννητικής περιόδου, οι διαταραχές αυτές μπορούν να επιφέρουν σοβαρές συνέπειες, συμπεριλαμβανόμενων του κινδύνου για αυτοκτονία, των μαιευτικών επιπλοκών (αποβολές, πρόωρος τοκετός, λιποβαρή νεογνά), των δυσκολιών στη σχέση του ζευγαριού και της ενδοοικογενειακής βίας, των αυξημένων διαζυγίων. Επιπλέον, τα παιδιά των γονιών που πάσχουν από κάποια περιγεννητική ψυχική διαταραχή, έχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν προβλήματα στο συναίσθημα, στην κοινωνικότητα, στη συμπεριφορά, καθώς και μαθησιακά προβλήματα κατά την ανάπτυξή τους, ενώ είναι ευάλωτα για την εμφάνιση ψυχικών διαταραχών στην ενήλικη ζωή τους. Η έγκαιρη παρέμβαση στους γονείς στην αρχή της ζωής, αποτελεί τη βάση για πρόληψη και μείωση των ψυχοκοινωνικών επιπτώσεων για τους πολίτες του μέλλοντος. 

Η καινοτομικότητα της παρέμβασης που επιτελείται στο Κέντρο Ημέρας εδράζεται στο παραπάνω μοντέλο πρόληψης και έγκαιρης ανίχνευσης των περιγεννητικών ψυχικών διαταραχών και ενισχύεται από τη συστηματική και ολοκληρωμένη υποστήριξη πριν αλλά και μετά τον τοκετό. Η υψηλού επιπέδου περιγεννητική φροντίδα συνδυάζει την παροχή μαιευτικής φροντίδας/συμβουλευτικής, την προετοιμασία για τη γονεϊκότητα, τη φυσική ενδυνάμωση και ψυχολογική υποστήριξη για την έγκυο, νέα μητέρα και πατέρα. Έτσι, η Φαιναρέτη οικοδομεί τα θεμέλια της νέας οικογένειας, ενδυναμώνοντας, υποστηρίζοντας και φροντίζοντας τους υποψήφιους και νέους γονείς και τα βρέφη τους.  

Για την αρτιότερη υλοποίηση των παρεχόμενων υπηρεσιών και την πλήρωση της αυξανόμενης ζήτησης, το Κέντρο Ημέρας συνεργάζεται με υγειονομικούς φορείς, κοινωνικές υπηρεσίες δήμων και φορείς της κοινωνίας των πολιτών. Παράλληλα, οι συνεργασίες είναι απαραίτητες για την διασφάλιση της συνεχιζόμενης φροντίδας των ωφελούμενων. Έτσι, στην πολύχρονη διαδρομή, το Κέντρο Ημέρας έχει οργανώσει ένα δίκτυο παραπομπών με φορείς της Αττικής όπως:

- Δημοσία Μαιευτήρια, Μαιευτικές, Γυναικολογικές και Ψυχιατρικές Κλινικές Γενικών και Πανεπιστημιακών Νοσοκομείων, Παιδιατρικά Νοσοκομεία
- Κέντρα Ψυχικής Υγείας
- Ψυχιατρικά Νοσοκομεία
- τον Τομέα Ψυχικής Υγείας Δήμου Νέας Σμύρνης
- Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα
- Δημοτικά Ιατρεία
- Ιατρεία Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων
- Ιδιώτες ιατρούς (μαιευτήρες γυναικολόγους, παιδιάτρους κ.ά.)

Στο πλαίσιο των εκπαιδευτικών του δράσεων το Κέντρο Ημέρας υποδέχεται ετησίως φοιτητές των Τμημάτων Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου και του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών για την εκπόνηση της πρακτικής τους άσκησης στο πεδίο της περιγεννητικής ψυχικής υγείας. Οι φοιτητές εκπαιδεύονται, εποπτεύονται και συμμετέχουν ενεργά στην παροχή των περισσότερων υπηρεσιών του Κέντρου Ημέρας, ενώ παρακολουθούν και συμμετέχουν στις εργασίες της Διεπιστημονικής Ομάδας. Η εκπαίδευση, η πρακτική άσκηση και η ενεργός συμμετοχή σε έναν εξειδικευμένο και ανερχόμενο τομέα ψυχικής υγείας που αφορά όλη την οικογένεια, συντελεί σημαντικά στην επαγγελματική ενδυνάμωση των νέων ψυχολόγων.

Το προσωπικό του Κέντρου Ημέρας απαρτίζει μία διεπιστημονική ομάδα 17 ατόμων με ειδικότητες όπως ψυχολόγοι, μαίες, ψυχίατρος, γυμνάστρια και διοικητικοί υπάλληλοι. Η ομάδα είναι αρμόδια για το συντονισμό των δραστηριοτήτων του Κέντρου Ημέρας με προγραμματισμένες συνεδριάσεις ανά εβδομάδα, υπό την εποπτεία της Επιστημονικής Υπεύθυνης του Κέντρου Ημέρας. Στο πλαίσιο των εβδομαδιαίων συναντήσεων πραγματοποιείται παρουσίαση και αξιολόγηση περιστατικών, εκπόνηση του ατομικού προγράμματος φροντίδας του κάθε εξυπηρετούμενου, εποπτεία, εκπαιδευτικές παρουσιάσεις κ.ά.

Παράλληλα, στο κλινικό έργο του Κέντρου Ημέρας συνεπικουρούν ετησίως περίπου 10 εθελοντές (προ COVID-19 περίοδος), κυρίως μέσω της διεκπεραίωσης αιτημάτων, της υποστήριξης στην χορήγηση ψυχομετρικών τεστ και τη συνδρομή στην οργανωσιακή  και διοικητική λειτουργία του Κέντρου Ημέρας.

Η έδρα του Κέντρου Ημέρας βρίσκεται στη Νέα Σμύρνη και η εμβέλειά του αφορά σε όλη την Αττική.

Ωστόσο, ο ψηφιακός μετασχηματισμός που έλαβε χώρα από την έναρξη της πανδημίας το 2020 ήταν υπεύθυνος για την προσέλκυση του ενδιαφέροντος και την αύξηση αιτημάτων παροχής υπηρεσιών περιγεννητικής φροντίδας και υποστήριξης από διάφορες περιοχές της Ελλάδας. 

Για το προηγούμενο έτος αναφοράς, δηλαδή το 2021, εξυπηρετήθηκαν μέσω του Κέντρου Ημέρας 1.568 άτομα, 1.033 έγκυες, λεχωίδες και νέες μητέρες, 488 νέοι πατέρες και 47 νεογνά. Συνολικά πραγματοποιήθηκαν 25.850 ωριαίες (ατομικές και ομαδικές) θεραπευτικές πράξεις, εκ των οποίων 13.379 με μαία,  10.009 με ειδικούς ψυχικής υγείας και 2.459 με γυμναστή. 

Αξίζει να σημειωθεί ότι σε εξωτερική αξιολόγηση του Κέντρου Ημέρας που πραγματοποιήθηκε από την εταιρεία SRC Statistics and Informatics στο τέλος του 2021, το  76,69% των ωφελούμενων έκριναν τις υπηρεσίες ως «εξαιρετικές» και το 21,78% ως «ικανοποιητικές», δηλώνοντας παράλληλα ότι επωφελήθηκαν από την ενημέρωση και τη συμβουλευτική που έλαβαν.

Επίσης, σχετικά με την αποτίμηση της επίδρασης των παρεμβάσεων στο Κέντρο Ημέρας πρέπει να επισημανθεί το πολλαπλασιαστικό  τους όφελος συνολικά στην υγεία της μητέρας και του βρέφους. Συγκεκριμένα σε πρόσφατη ερευνητικό άρθρο μελών της διεπιστημονική ομάδας με τίτλο “Association between Breastfeeding Duration and Long-Term Midwifery-Led Support and Psychosocial Support: Outcomes from a Greek Non-Randomized Controlled Perinatal Health Intervention”, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό International Journal of Environmental Research and Public Health, παρουσιάστηκαν αποτελέσματα σε σχέση με τον θηλασμό, αφού είχε προηγηθεί και ολοκληρωθεί η συμμετοχή του δείγματος σε πρόγραμμα εκπαίδευσης και υποστήριξης των εγκύων και νέων μητέρων στον θηλασμό, που παρέχεται από τις μαίες του Κέντρου Ημέρας της ΑμΚΕ «Φαιναρέτη». Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το τέλος του 6ου μήνα μετά τον τοκετό, περίπου οι μισές εξυπηρετούμενες του Κέντρου Ημέρας (44.3%) θήλαζαν αποκλειστικά, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό σύμφωνα με την «Εθνική Μελέτη για την εκτίμηση της συχνότητας και των κύριων προσδιοριστικών παραγόντων του Μητρικού Θηλασμού στην Ελλάδα» που διενέργησε το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού (ΙΥΠ) το 2017, ήταν μόνο 0.78%. Επίσης, στο τέλος του 6 μήνα, το 70% των εξυπηρετούμενων του Κέντρου Ημέρας της Φαιναρέτης συνέχιζαν να θηλάζουν (αποκλειστικά ή μη), σε σύγκριση με το 45.4% των γυναικών σε όλη τη χώρα, σύμφωνα με την πανελλήνια έρευνα του ΙΥΠ το 2017.

Συνεπώς, η συμβολή του προγράμματος πρόγραμμα προετοιμασίας για τον τοκετό και τη γονεϊκότητα και η μεταγεννητική υποστήριξη στο θηλασμό, που παρέχονται στο Κέντρο Ημέρας, εκτός από την φροντίδα της ψυχικής υγείας των εγκύων και των νέων μητέρων, φαίνεται να προάγουν σημαντικά και τις επιδόσεις στο μητρικό θηλασμό.  

Η ίδρυση και λειτουργία του Κέντρου Ημέρας υπήρξε  καταλυτική στην δεκαεξάχρονη πορεία της ΑμΚΕ Φαιναρέτη,  καθώς αποτέλεσε ακρογωνιαίο λίθο για την δημιουργία ενός προτύπου υπηρεσιών περιγεννητικής φροντίδας στην Ελλάδα. Συνέβαλλε επίσης, στην αύξηση της καλής φήμης του οργανισμού  στο ειδικό κοινό των υποψήφιων και νέων γονέων αλλά και στην αναγνώριση από την επιστημονική κοινότητα μέσα από την παρουσία σε δεκάδες διεθνή και πανελλήνια επιστημονικά fora και συνέδρια με παρουσίαση αποτελεσμάτων από το κλινικό έργο του Κέντρου Ημέρας.

Μάλιστα, το έργο της Φαιναρέτης στο πεδίο της προαγωγής της περιγεννητικής ψυχικής υγείας (που στο σημαντικότερο βαθμό λαμβάνει χώρα μέσω της λειτουργίας του Κέντρου Ημέρας) συνέδραμε στο να αναδειχθεί ο οργανισμός  ως εταίρος της International Marce Society for Perinatal Mental Health στην Ελλάδα.

Επιπρόσθετα, μέσα από τη λειτουργία του Κέντρου Ημέρας και την επαφή με τον πληθυσμό - στόχο των εγκύων, νέων μητέρων και πατέρων έγινε ευκολότερη η εις βάθος εκτίμηση των αναγκών τους, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη επιπλέον δράσεων και προγραμμάτων τα οποία συνεισφέρουν σε μια ολιστική υποστήριξη κατά την περιγεννητική περίοδο (όπως η Τηλεφωνική Γραμμή Υποστήριξης της Ψυχικής Υγείας της Εγκύου και της Νέας Μητέρας – 2109319054, η οποία συνδέεται άρρηκτα με το Κέντρο Ημέρας καθώς συμβάλλει καίρια στην ολοκληρωμένη παρακολούθηση των εγκύων, νεών μητέρων και πατέρων που προσέρχονται σε αυτό).   

Τέλος, η ανάπτυξη συνεργασιών με θεσμικούς, υγειονομικούς και ακαδημαϊκούς φορείς στο πλαίσιο της διασύνδεσης και δικτύωσης του Κέντρου Ημέρας αυξάνουν το κοινωνικό κεφάλαιο και την απήχηση του έργου του οργανισμού.