ΥΠΕΡΤΑΜΕΙΟ

Η εν λόγω πρωτοβουλία αφορά στη γενικότερη στρατηγική στόχευση που έχει θέσει το Υπερταμείο για την ενίσχυση της ενεργειακής μετάβασης των ελληνικών λιμένων μέσα από έναν ολοκληρωμένο σχεδιασμό που συνδυάζει τη στρατηγική χάραξη πολιτικής με την υλοποίηση συγκεκριμένων έργων, ώστε να μειωθεί το περιβαλλοντικό αποτύπωμα, να αυξηθεί η ενεργειακή αποδοτικότητα και να διασφαλιστεί η συμμόρφωση με τους εθνικούς και ευρωπαϊκούς κλιματικούς στόχους. Προς αυτή την κατεύθυνση υλοποιείται πλήθος δράσεων που αλληλοσυμπληρώνουν η μία την άλλη. Παρουσιάζονται ακολούθως οι βασικότερες και πιο συγκεκριμένα:

Η χάραξη εθνικής στρατηγικής για την ανάπτυξη λιμενικών υποδομών ηλεκτροδότησης πλοίων (cold ironing), με στόχο τη μείωση εκπομπών CO₂ και ατμοσφαιρικών ρύπων στους ελληνικούς λιμένες, στη συμμόρφωση με τη Δέσμη Μέτρων «Fit for 55» και στην επίτευξη Κλιματικής Ουδετερότητας. Επιπλέον, βασικός στόχος της μελέτης ήταν η στήριξη των λιμένων και των αρμόδιων αρχών στη διεκδίκηση χρηματοδότησης και στην υλοποίηση έργων, με έμφαση στη συμμόρφωση με τις ευρωπαϊκές απαιτήσεις και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα.
Η υλοποίηση του έργου “DECOMPRES” (https://decompres.eu/consortium/) που αφορά στην ωρίμανση και υλοποίηση έργων κατασκευής θέσεων cold ironing σε 4 ελληνικούς λιμένες που είναι αποκλειστικός μέτοχος το Υπερταμείο (Ραφήνα, Λαύριο, Κέρκυρα, Καβάλα), έχοντας εξασφαλίσει ενωσιακή χρηματοδότηση 10 εκατ. ευρώ από το πρόγραμμα CEF II. Η πρόταση με την ονομασία “DECOMPRESS” (DEcarbonizing the Greek COMPREhensive PortS), αποσκοπεί στη μετατροπή των περιφερειακών αυτών λιμένων σε πιο πράσινα και τεχνολογικά προηγμένα λιμάνια με την υλοποίηση περιβαλλοντικών έργων για τη μείωση του ανθρακικού τους αποτυπώματος και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων των γύρω περιοχών.

Συνδυαστικά, οι δράσεις  αυτές συμβάλουν στην ορθή και έγκαιρη ανάπτυξη των συστημάτων ηλεκτροδότησης ελλιμενιζόμενων πλοίων στους λιμένες της ελληνικής επικράτειας, συμβάλλοντας στη μετάβασή τους σε ένα σύγχρονο, πράσινο και βιώσιμο μοντέλο λειτουργίας, που θα ανταποκρίνεται στις ευρωπαϊκές και διεθνείς απαιτήσεις για κλιματική ουδετερότητα και θα ενισχύει τη θέση της χώρας στον παγκόσμιο χάρτη της ναυτιλίας.

Η πρωτοβουλία της ενεργειακής μετάβασης των ελληνικών λιμένων  απευθύνεται σε ένα ιδιαίτερο ευρύ κοινό, μιας και οι επιδράσεις και τα οφέλη της αγγίζουν πολλά επίπεδα, όπως:

• Κράτος και Δημόσιες αρχές: Υπουργεία (Περιβάλλοντος & Ενέργειας, Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής), ρυθμιστικές αρχές κλπ
• Ευρωπαϊκή Ένωση και διεθνείς οργανισμοί: θεσμοί που παρακολουθούν και χρηματοδοτούν την πράσινη μετάβαση (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, CEF, IMO).
• Λιμένες και Φορείς Διαχείρισης: Οργανισμοί λιμένων, διοικήσεις και εργαζόμενοι σε αυτούς.
• Ναυτιλιακές εταιρείες: πλοιοκτήτες, ακτοπλοϊκές κλπ που θα αξιοποιήσουν cold ironing, μειώνοντας κόστος καυσίμων και ενισχύοντας την περιβαλλοντική τους συμμόρφωση.
• Ακαδημαϊκή και ερευνητική κοινότητα: πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα που ασχολούνται με πράσινη ενέργεια, ναυτιλία και καινοτομίασυμβάλλοντας στην τεχνική και επιστημονική τεκμηρίωση.
• Επενδυτές και επιχειρηματικοί φορείς: ενεργειακές εταιρείες, πάροχοι τεχνολογίας, εργοληπτικές/κατασκευαστικές εταιρείες. που βρίσκουν νέο πεδίο ανάπτυξης.
• Εργαζόμενοι και επαγγελματίες: ναυτικοί, λιμενεργάτες, τεχνικοί, μηχανικοί που θα απασχοληθούν σε νέα έργα και τεχνολογίες.
• Περιβαλλοντικές οργανώσεις και ΜΚΟ: που ενδιαφέρονται για δράσεις μείωσης εκπομπών και προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος.
• Τοπικές κοινωνίες: πολίτες που ζουν κοντά σε λιμάνια, οι οποίοι ωφελούνται από τη μείωση εκπομπών και θορύβου.
• Ευρύτερη κοινωνία / επιβάτες: πολίτες που χρησιμοποιούν ακτοπλοΐα ή κρουαζιέρες και επηρεάζονται από τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και υπηρεσιών.

• Για τη μελέτη σκοπιμότητας για ανάπτυξη υποδομών cold ironιng σε εθνικό επίπεδο: Ξεκίνησε τον Μάιο του 2024 (συλλογή στοιχείων) και ολοκληρώθηκε τον Φεβρουάριο του 2025
• Για το έργο DECOMPRES: Οκτώβριος 2024 – Σεπτέμβριος 2028.

Εθνική στρατηγική για την ανάπτυξη υποδομών ηλεκτροδότησης πλοίων (cold ironing)

Στο πλαίσιο της συνολικής προσπάθειας για αειφόρο απανθρακοποίηση όλων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων μεταξύ των οποίων και οι Θαλάσσιες Μεταφορές, στην Ευρώπη, η Πράσινη Συμφωνία είχε ως άμεση απόρροια τη Δέσμη Μέτρων Προσαρμογής 55% (Fit for 55) με σειρά Κανονισμών και Οδηγιών της ΕΕ όπως ο AFIR (2023/1804/EU) και ο FuelEUMaritime (2023/1805/EU). Βάσει αυτών των κανονισμών οι λιμένες πρέπει ως τις 31/12/2029 να προετοιμαστούν ώστε να εξυπηρετούν με ηλεκτροδότηση τα ελλιμενιζόμενα πλοία προκειμένου να απομειωθεί η ατμοσφαιρική ρύπανση που προκαλούν μέσω των ηλεκτρογεννητριών τους.

Στο πλαίσιο αυτό, με πρωτοβουλία και χρηματοδότηση του Υπερταμείου, εκκίνησε τον Ιούνιο του 2024, η εκπόνηση Μελέτης Σκοπιμότητας σε εθνικό επίπεδο για την ηλεκτροδότηση ελλιμενιζόμενων πλοίων στους λιμένες της χώρας, η οποία ολοκληρώθηκε τον Φεβρουάριο του 2025. Η εν λόγω μελέτη έγινε με την υποστήριξη του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής (και συγκεκριμένα της επιτελικής δομής ΕΣΠΑ του ΥΝΑΝΠ) και με την υποστήριξη εξωτερικών εξειδικευμένων συμβούλων (αναφέρονται αναλυτικά σε επόμενη ενότητα).

Το αντικείμενο της μελέτης περιλάμβανε:

• Συλλογή και ανάλυση δεδομένων κίνησης, στόλου και αποτύπωση Η/Υ δικτύου
• Προσδιορισμό ενεργειακών αναγκών ελλιμενιζόμενων πλοίων και απαιτούμενων θέσεων ηλεκτροδότησης πλοίων ανά λιμένα
• Εκτίμηση κόστους των εν λόγω υποδομών και ανάλυση κόστους οφέλους των προτάσεων λαμβάνοντας υπόψιν περιβαλλοντικά και κοινωνικά κριτήρια.
• Προτεραιοποίηση ανάπτυξης υποδομών ηλεκτροδότησης πλοίων με κατάλληλα και επαρκώς τεκμηριωμένα κριτήρια
• Προσδιορισμό εναλλακτικών σεναρίων χρηματοδότησης

Έργο “DECOMPRES”

Το Υπερταμείο  οργάνωσε σε κοινή πρόταση τη συμμετοχή τεσσάρων λιμένων του χαρτοφυλακίου του (Λαύριο, Ραφήνα, Κέρκυρα, Καβάλα) τα οποία εξασφάλισαν χρηματοδότηση 10 εκατ. ευρώ από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό Connecting Europe Facility II (CEF II), για την ανάπτυξη υποδομών παροχής από ξηράς ηλεκτρικής ενέργειας σε πλοία. Το έργο συνδυάζει την κατασκευή 4 θέσεων ηλεκτροδότησης πλοίων σε 4 θέσεις εξυπηρέτησης ακτοπλοΐας του λιμένα Ραφήνας, τεχνικές μελέτες για 9 θέσεις ηλεκτροδότησης στο λιμένα Λαυρίου, 11 θέσεις στο λιμένα της Κέρκυρας και 9 στο λιμένα Καβάλας.

Κομβικό ρόλο στην υποβολή της πρότασης διαδραμάτισε ο Οργανισμός Λιμένος Λαυρίου, ο οποίος συντόνισε τις σχετικές διαδικασίες, ενώ εταίροι της πρότασης είναι τα 4 λιμάνια, το Υπερταμείο, ο ΔΕΔΔΗΕ, το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και οι εταιρείες Gates Ltd, Protasis SA, Hydrus SA. 

Η υλοποίηση των προαναφερόμενων δράσεων από το Υπερταμείο δεν θα ήταν εφικτή χωρίς τη  πολύτιμη συνεισφορά πολλών συνεργαζόμενων μερών:

• Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής
• Εξωτερικοί Σύμβουλοι (Πανεπιστήμια και εξειδικευμένοι συνεργάτες): Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και οι εταιρίες Gates Ltd, Protasis SA, Hydrus SA.
• 13 Οργανισμοί Λιμένων (Πειραιώς, Θεσσαλονίκης, Βόλου, Ηρακλείου, Ελευσίνας, Καβάλας, Πατρών, Αλεξανδρούπολης, Ραφήνας, Ηγουμενίτσας, Κέρκυρας, Λαυρίου, Νήσου Εύβοιας)
• 23 Λιμενικά Ταμεία (Νότιας Δωδεκανήσου, Αίγινας, Ζακύνθου, Ν. Χανίων, Χίου, Σαλαμίνας, Άνδρου, Κω, Κυλλήνης, Μυκόνου, Λέσβου, Νάξου, Πάρου - Αντιπάρου, Κεφαλληνίας - Ιθάκης, Πόρου, Ρεθύμνου, Θήρας, Σητείας, Σκιάθου, Σύρου, Θάσου, Τήνου, Σάμου)
• Άλλοι εταίροι: ΔΕΔΔΗΕ
• Διυπουργική Ομάδα Εργασίας αναφορικά με την αποτύπωση των όρων και των προϋποθέσεων δημιουργίας εγκαταστάσεων ξηράς για την ηλεκτροφόρτιση των πλοίων (ΑΔΑ: 629Υ4653ΠΩ-Γ0Σ)
•  ΕΜΠ,

Εκτιμάται ότι πάνω από 60 εμπλεκόμενοι εκπρόσωποι οργανισμών λιμένων, λιμενικών ταμείων, τεχνικοί σύμβουλοι και ερευνητές συμμετείχαν στην ανάλυση, τη συλλογή δεδομένων και τις τεχνικές συναντήσεις με στόχο την ωρίμανση των δράσεων

Εκτιμάται ότι πάνω από 60 εμπλεκόμενοι εκπρόσωποι οργανισμών λιμένων, λιμενικών ταμείων, τεχνικοί σύμβουλοι και ερευνητές συμμετείχαν στην ανάλυση, τη συλλογή δεδομένων και τις τεχνικές συναντήσεις με στόχο την ωρίμανση των δράσεων

Εθνική στρατηγική για την ανάπτυξη υποδομών ηλεκτροδότησης πλοίων (cold ironing)

Η εν λόγω μελέτη σκοπιμότητας εξέτασε όλα τα λιμάνια της χώρας και προσδιόρισε 20 εξ αυτών που είναι υπόχρεα στην άμεση εγκατάσταση υποδομών cold ironing. λοι οι μεγάλοι και μεσαίοι λιμένες της χώρας, με έμφαση σε διασυνδεδεμένα δίκτυα ΔΕΔ-Μ.

Έργο “DECOMPRES”

Το εν λόγω έργο αφορά στα λιμάνια που συμμετέχουν ως εταίροι στην εγκριθείσα πρόταση και είναι τα λιμάνια: Ραφήνα, Λαύριο, Κέρκυρα και Καβάλα.

Εθνική στρατηγική για την ανάπτυξη υποδομών ηλεκτροδότησης πλοίων (cold ironing)

Η μελέτη σκοπιμότητας για το cold ironing απέδειξε ότι η ηλεκτροδότηση ελλιμενιζόμενων πλοίων αποτελεί όχι μόνο μια περιβαλλοντική λύση, αλλά και μια στρατηγική συμμόρφωσης με το ρυθμιστικό πλαίσιο της ΕΕ, ενισχύοντας τη βιώσιμη και «πράσινη» ναυτιλία.

Στο πλαίσιο αυτής της μελέτης, η οποία αποτέλεσε αφετηρία για τον συστηματικό σχεδιασμό των έργων cold ironing στην Ελλάδα:

Έγινε εκτεταμένη διαβούλευση με όλα τα λιμάνια της χώρας, τα οποία ενημερώθηκαν επίσημα για το έργο και κλήθηκαν να παρέχουν πληροφορίες για την αναλυτική καταγραφή των ενεργειακών αναγκών τους, μέσω δομημένου ερωτηματολογίου
20 λιμένες αναγνωρίστηκαν ως υπόχρεοι για άμεση εγκατάσταση υποδομών  cold ironing, βάσει των σχετικών ευρωπαϊκών κανονισμών, για τους οποίους:

Αξιολογήθηκαν πάνω από 98.000 κινήσεις πλοίων
Προσδιορίστηκαν οι ενεργειακές ανάγκες όλων των τύπων εξυπηρετούμενων πλοίων (απαιτούμενη ισχύς 622 MVA)
Σχεδιάστηκαν επενδύσεις σε υποδομές Υ/Σ, CMS και FCPs.
Προσδιορίστηκαν >90 απαιτούμενες θέσεις OPS
Υπολογίστηκε η ανάγκη επενδύσεων άνω των 400 εκ. ευρώ.

Τα κυριότερα αποτελέσματα της δράσης είναι:

• 20 λιμένες κρίθηκαν υποχρεωτικοί για cold ironing.
• 435 MVA απαιτούμενης ισχύος για κρουαζιερόπλοια.
• >90 θέσεις ηλεκτροδότησης προσδιορίστηκαν.

Σχεδιάστηκαν επενδύσεις σε υποδομές Υ/Σ, CMS και FCPs.

Έργο “DECOMPRES”

Στο πλαίσιο αυτού του έργου εξασφαλίστηκε χρηματοδότηση 10 εκατ. € από το ευρωπαικό  πρόγραμμα CEF II. Η εξασφάλιση κοινοτικών πόρων ενισχύει τον εθνικό στόχο για τον ενεργειακό μετασχηματισμό των ελληνικών λιμένων καθώς η χώρα μας έχει πλέον πρόσβαση σε ένα σημαντικό χρηματοδοτικό εργαλείο, το οποίο θα συμβάλλει στη συμμόρφωσή της με τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς.

Δυνατότητα άμεσης υλοποίησης 4 θέσεων στη Ραφήνα που είναι ώριμη μελετητικά + ωρίμανση τεχνικών μελετών για Λαύριο, Κέρκυρα, Καβάλα.
Προβλεπόμενη μείωση εκπομπών CO₂ >90% στους εμπλεκόμενους λιμένες μετά την ολοκλήρωση, προς όφελος τόσο των ίδιων των οργανισμών αλλά και των τοπικών κοινωνιών

Τα οφέλη για το Υπερταμείο και τους λιμένες του χαρτοφυλακίου του συνοψίζονται στα κάτωθι:

• Απόκτηση ώριμων έργων για χρηματοδότηση.
• Ενίσχυση τεχνογνωσίας στον σχεδιασμό έργων cold ironing.
• Συμμόρφωση με ευρωπαϊκή νομοθεσία (Fit for 55).
• Διεύρυνση συνεργασιών με φορείς, πανεπιστήμια, εταιρείες.
• Αναβάθμιση της αξιοπιστίας και ηγετικού ρόλου του Ταμείου σε έργα ενεργειακής μετάβασης.

Πέρα όμως από τα άμεσα οφέλη για το Υπερταμείο και τους λιμένες του χαρτοφυλακίου του, η σημασία των δράσεων αυτών επεκτείνεται σε εθνικό επίπεδο, καθώς συμβάλλουν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών, στην προστασία του περιβάλλοντος και στη συνολική ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της χώρας.